Seven republicks in one state

Deze speelkaart is er een uit een kaartspel, dat Henry Winstanley uit Littlebury, Essex anno 1665 met vergunning drukte en op de markt bracht. Juist van zulk populair gebruiksdrukwerk zijn de minste exemplaren bewaard. Ook dit kaartspel van Winstanley blijkt weer extreem zeldzaam. Alleen het British Museum beschikte over een complete set, maar nu ligt er dan ook een bij een luxe-antiquariaat in New York, dat er 24.000 dollar voor vraagt.

Het spel bevat 52 kaarten. Schoppen staat voor Afrika, ruiten voor Azië, klaveren voor Amerika en harten voor Europa. Steeds is de aas, tevens de 1, aan het continent als geheel toegewezen. De andere kaarten vertegenwoordigen de 48 “belangrijkste volkeren van de wereld”. Per continent komen er dus 12 aan bod. Op elke kaart staan een man en vrouw van het geportretteerde volk in schijnbaar kenmerkende outfit, tegen het vaak fantasievolle decor van de belangrijkste plaats. Onder zo’n tekening vindt men steeds een tekst met de allerbelangrijkste geografische, staatkundige en economische wetenswaardigheden over zo’n volk.

Interessant is de opbouw van de hartensectie die, zoals gezegd, voor Europa staat:
Harten 2 = Turken
Harten 3 = Moscoviërs
Harten 4 = Hollanders
Harten 5 = Polen
Harten 6 = Portugezen
Harten 7 = Denen
Harten 8 = Zweden
Harten 9 = Spanjaarden
Harten 10 = Fransen
Harten Boer = Italianen
Harten Vrouw = Duitsers
Harten Heer = Engelsen

Uiteraard spanden de Engelsen zelf de kroon. Per slot van rekening was het hun kaartspel. Curieus is hoe laag de Hollanders in tel zijn. Van alle twaalf genoemde Europese naties kregen alleen de Moscoviërs en de Turken – die al wel bij Europa hoorden – minder punten toebedeeld. Maar 1665 was dan ook het jaar dat de Tweede Engelse Oorlog uitbrak. Sowieso dichtten de Engelsen de Nederlanders graag allerlei nare trekjes toe.

Toch is de naief-didactische tekst op de Hollandse kaart niet zwaar inaccuraat, zoals de teksten op andere kaarten uit dit spel. Die tekst van bijna 200 woorden – men verveelde zich niet tijdens het kaarten! – leest door zijn gebrekkige interpunctie weliswaar als een spreekbeurt, afgeraffeld door een scholier, en hij mag stylistisch nogal rammelen, maar het pittige stukje staatsinrichting dat hij bevat is niet perse erg onjuist verwoord. Al staan er natuurlijk wel weer de cliché’s in over de rijkdom van de Hollanders en hun tolerantie voor alle godsdiensten.

Hieronder de tekst op de Hollandse speelkaart, die duizenden Engelse kaarters gelezen moeten hebben. Voor het gemak van de hedendaagse lezer heb ik er zelf maar interpunctie in aangebracht:

“Holland comprehends the United Provinces which are also Zeland, Gelderland, Zutphen, Utreck, Overissell, West Friesland & Groningland. And the Chief Citys in in the Province of Holland are Amsterdam, Dort, Roterdam & the Hague – a famous Village for the Assembling there of the States General. In Zeland is Middleburg & Flushing, two good seaports. Gelderland & Zutphen are United as one Province in the General Assembly, having but one Voice, but are the first that Speaks. Here are the cities Nemmegen, Arnhem, Doesbourg & Grolle. Utreck is a City & Province. Overyssell has Deventer & Swol. West Friesland & Groningland has Lewarden & Groningen.
All is governed as Seven Republicks, United in one State, Independing upon any Crown. They Possess something in Flanders & Brabant, But much in the Indies. This Country is most fruitful in Pasturing being low, seated Full of Rivers and most Rich in their abounding of Trading, both by Sea & Land. Also Populous, Strong in Shipping & well Fortified in their Towns, all Lying between the 51 & 54 deg. H.L. and 25 & 29 Long. Here is Toleration of all Sects in Religion.”