Het geheim van de wierden

Vanmiddag was de persrondleiding van ‘Professor Van Giffen en het geheim van de wierden’, de expositie in het Groninger Museum die morgen open gaat voor het publiek.

De tentoonstelling is gelukkig niet zo’n kermis vol effectbejag als Greenaways’ Hel en Hemel, de laatste grote historische expositie die het Groninger Museum organiseerde. Toch valt er wel op museaal gebied wel degelijk iets innovatiefs te zien. In een van de zalen draait doorlopend een filmpje met interieurscènes van een vroeg wierdenhuis, zoals archeologen dat reconstrueerden. Voor het filmpje zet je een 3d-brilletje op, zodat je de scènes driedimensionaal kunt bekijken, en als het ware in het huis zit, heel dicht op het koken, weven en vee verzorgen door de bewoners.

In de andere zalen meer het statische werk, al bevindt zich dat natuurlijk wel in een mooi vormgegeven setting. De centrale zaal sprak sprak mij het meest aan. Je waant je er temidden van een wierde-afgraving, met haar hoogopstaande aarden profielen. In het midden staat een ouderwetse lorry op een stukje smalspoor, zoals dat indertijd werd gebruikt bij wierde-afgravingen. In de verticale profielen langs de muren zijn kleine vitrines aangebracht met de topstukken van de tentoonstelling, zoals de Jupiter van Ezinge (ca. 300).

Indrukwekkend vond ik ook de maquette van de Duitse Feddersen wierde, de enige dorpswierde die ooit in haar geheel opgegraven is. Het paardengraf van De Bouwerd – de paarden zijn waarschijnlijk omgebracht bij de dood van een machtig heerschap – kende ik natuurlijk al van de Harmonie, waar het tot voor kort opgesteld stond. Ook is er voor de gelegenheid een ouderwetse Oudheidkamer ingericht, met in de houten vitrinekasten typologisch geordend organisch materiaal – zoals botjes, schaatsbeentjes en benen kammetjes – dat bijzonder goed bewaard bleef in de opeenvolgende mestlagen van de wierden.

Jammer genoeg bevatte de kaartenzaal niet de drie nieuwe kaarten die voor deze tentoonstelling gemaakt zijn van de kustlijnverschuivingen in het waddengebied tussen 500 voor Christus en de Middeleeuwen. Deze kaarten hangen nu in de trapzaal van het museum, die met boeken en computerspul een voorproefje geeft van het nieuwe Groninger Forum dat aan de oostzijde van de Grote Markt de functies combineren gaat van bibliotheek, historisch museum en debatcentrum.

Kees van Twist, de directeur van het Groninger Museum, noemde de nieuwe tentoonstelling over Van Giffen en de wierden “de inhoudelijke aftrap” van dit Groninger Forum. Al te wild was het nog niet, gaf hij toe, het ging om “een voorzichtige proeve”. Van Twist erkende volmondig de verantwoordlijkheid van het museum voor historische tentoonstellingen – “zolang het forum er niet is, doen wij het hier” – en had ook nog enige kritische opmerkingen in petto voor de staatssecretaris van cultuur, die vindt dat musea nog veel meer moeten doen om het grote publiek terwille te zijn. “Het opleuken”, vindt Van Twist,

“moet niet ten koste van de inhoud gaan, het is de opdracht van het Groninger Museum dingen op een andere manier te brengen, maar we willen het kind niet met het badwater weggooien.”

Van Twist had zelf nog een persoonlijke herinnering aan Van Giffen. Ooit had Kees als negenjarige jongen op zijn vrije zaterdagmiddag met een borsteltje in de hand geassisteerd bij een opgraving in Grijpskerk, daar waar nu het bejaardenhuis De Wierde staat:

“Van Giffen was toen een ouwe heer, keurig in het pak, maar met laarzen aan. Op een motor scheurde hij door het Groninger landschap. Achterop zat altijd een vriendin, maar niet steeds dezelfde. Bij de opgraving gaf hij aanwijzingen. En oh wee als je het niet goed deed, dan was het geen leuke man.”

Bij de tentoonstelling verscheen een prachtig, rijk geïllustreerd boek, dat ingaat op de wetenschappelijke betekenis van Albert Egges van Giffen (1884-1973) en de stand van zaken in de wierden-archeologie: Professor van Giffen en het geheim van de wierden, uitgeverij Heveskes, € 34,95.