Het voorlezen van de krant

Gister stond in veel kranten het ANP-bericht over een ijsgezicht van Koekkoek, dat na bijna anderhalve eeuw weer opdook, en op 26 april bij Christie’s Amsterdam onder de hamer komt. Maar op dezelfde veiling zal er ook worden geboden op een schilderij van Herman Frederik Carel ten Kate (1822-1891), dat nog geen 2 % waard is van Koekkoeks doek, en mij persoonlijk toch wat meer aanspreekt.

Dat werk van Ten Kate is van 1855, maar portretteert mensen in een mode van rond 1800. Het heeft als onderwerp nieuwsverspreiding. We zien het interieur van wat waarschijnlijk de jachtweide van een herberg is, en rond de tafel luisteren mensen geïnteresseerd naar een heer die ze voorleest uit een krant.

Mij doet dat schilderij van Ten Kate sterk denken aan een scène uit een reisbeschrijving van de Duitse dominee Johann Gottfried Hoche, die in het najaar van 1798 Groningerland bezocht. Over de Eems aankomend in Delfzijl, pleistert hij in een herberg, waar de gasten elkaar hardop de Ommelander Courant voorlezen. Ook in de processtukken over een politiek akkefietje in Scheemda (najaar 1797) komt een dergelijke scène voor. Uit verdere literatuur is me natuurlijk wel bekend dat in veel koffiehuizen en herbergen kranten voor het grijpen lagen, en dat het lezen ook hardop gebeurde, zodat het bereik veel groter was dan oplagecijfers doen vermoeden. Maar een picturale uitbeelding van dat voorlezen had ik nog nooit eerder gezien, terwijl er ijsgezichten te kust en te keur zijn. Als ik het geld had, zou ik het dus wel weten.