Ana van Es en de ongeschreven regel

Ana van Es (19) schreef een spraakmakend boek over het opsluiten van moeilijk opvoedbare jongeren in jeugdgevangenissen, wat schrijnende toestanden ten gevolge heeft. In dat boek doet de rechtenstudente terloops verslag van een studentenexcursie naar Het Poortje in Groningen. Officieel is Het Poortje geen penitentiaire inrichting, maar er staan metershoge hekken met prikkeldraad omheen, en in de volksmond is het – mede doordat het die functie vroeger had – wel degelijk een jeugdgevangenis.

Onlangs las de directeur van het Poortje het boek, met dat excusieverslag. Hij schreef een klaagbrief naar de rechtenfaculteit, en dat epistel gaf de rechtendecaan Leo Damen weer aanleiding om Ana van Es op het matje te roepen. Zij zou de ongeschreven regel van vertrouwelijkheid bij dergelijke excursies geschonden hebben en zich als undercover-journalist hebben ontpopt. Haar carrière zag er somber uit, zo zou de decaan hebben gezegd.

Deze week onderzocht de UK, hoe serieus je die ongeschreven regel nou moet nemen. Voor de eerste twee deskundigen staat de vertrouwelijkheid van excursies buiten kijf. De derde toont weliswaar sympathie voor de handelswijze van Ana van Es, maar is ook van mening dat ze nog eens apart naar Het Poortje had moeten gaan, voor het halen van wederhoor.

Op haar kersverse weblog doet Ana van Es nu uit de doeken dat de ongeauthoriseerde uitspraken afkomstig waren van nota bene een pr-medewerkster van het Poortje. Bovendien deed die pr-juffrouw ze in een zaal met twintig studenten. Er was dus geen sprake van een vertrouwelijk karakter. Ook verschijnen er – inderdaad – regelmatig excursieverslagen in faculteitsbladen en op verenigingswebsites. Zelfs bevatten studentenweblogs wel eens de neerslag van individuele gesprekken met opgesloten mensen, kan ik daaraan toevoegen.

Met het verwijt dat ze geen wederhoor gaf, is Ana van Es het nu wel eens.

“Al weet iedereen die bij een justitiele jeugdinrichting wel eens zoiets heeft geprobeerd, dat er van de authenticiteit van het stukje geen spaan heel was gelaten. De laatste inrichtingsdirecteur aan wie ik zekere passages ter inzage heb gegeven, eiste de ‘eindregie’ op over de gehele publicatie, inclusief uitlatingen van derden.”

Over de gang van zaken aan de faculteit concludeert Van Es ietwat bitter:

“Ik had niet verwacht dat het zo’n affaire zou worden, met relatief weinig oog voor de maatschappelijke context van de situatie. Misschien kun je als student aan de rijksuniversiteit Groningen maar beter geen kritisch boek schrijven.”

Die laatste conclusie onderschrijf ik uiteraard niet, want je mag niet generaliseren op basis van dit ene geval. In het algemeen bestaat er aan de RUG zeker waardering voor kritische studenten, in mijn beleving. Wel had die rechtendecaan zich eerst eens achter de oren mogen krabben, voordat hij met zijn ongeschreven regel op de proppen kwam. Zo’n regel is een konijn uit de hoge hoed, passend voor een goochelaar. Als een vooraanstaand jurist er achteraf mee op de proppen komt om er een student het vel mee over de oren te halen, kan dat slechts betiteld worden als een holle vertoning, slechts bedoeld voor het kalmeren van een boze relatie.