Langs religieuze lokaties

In het kader van de week van de geschiedenis met als thema ‘geloof en bijgeloof’ was er vanmiddag een wandeling langs plekken met een religie-historisch karakter in de Groninger binnenstad. Deze begon en eindigde in de Nieuwe Kerk. Daar stak ik zelf een licht herziene versie van het verhaal af over Hadewych de Duivelbanster. Het was de eerste keer dat ik mij in een kerk verstaanbaar moest maken en ik zat een beetje in over de galm. Maar achteraf hoorde ik dat het redelijk goed overkwam.

Egbert van der Werff nam de groep vervolgens mee langs lokaties waar ooit katholieke kerken en instituten  gevestigd waren. Zo kwamen we langs een zeventiende eeuwse gevel aan de Ebbingestraat. In de top heeft deze twee nissen waarin beelden van Sint Jan staan:

Toch heeft dit huis niets met katholicisme te maken, in tegenstelling tot een huis aan de andere kant van de Butjesstraat, dat ooit als schuilkerk functioneerde. In dit kwartier tussen de Ebbinge- en de Boteringestraat wemelde het ook in de zeventiende eeuw nog van katholieken. Het was echt een katholieke enclave in de stad. Aan de zuidkant was er het Rode Weeshuis, voor de Reformatie nog het Geestelijke Maagdenconvent, een soort van begijnhof. Daar wees Egbert onder meer op een dichtgemetseld raam, waarvan je de latei die het venster in tweeën deelde, in het metselwerk kunt zien:

Terug in de Nieuwe Kerk behandelde Peter Bootsma de architectuurgeschiedenis van dit Godshuis. Het werd tussen 1660 en 1664 gebouwd naar het model van de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Kende een katholieke kerk een plattegrond als een lang kruis, met een hoog koor op het korte uiteind, nodig om de mis te kunnen celebreren, deze hervormde kerken kregen een grondplan in de vorm van een Grieks kruis, met korte uiteinden, die weer werden opgevuld, zodat de kerk van binnen een ronde indruk maakt. In het midden kwam de kansel, want bij de protestanten staat het woord centraal. Peter attendeerde ook op het vele houtsnijwerk van Jan de Rijck. Zo is aan het deurtje voor de kanseltrap heel goed te zien wie de kerk betaalde:

Het stadsbestuur, dat zichzelf eerde met het stadswapen. Maar in het houtsnijwerk van de Nieuwe Kerk zijn er ook wat meer geestelijke adelaars aanwezig, die lijken te concurreren met de dubbele adelaar van de stad: