Luinges doldranken

Waar de wieken van de Oude Molen gaan, zo heet de serie Drentse verhalen die de vergrijsde schoolmeester Crone van Oudemolen in 1919 schreef. Voor zijn vertellingen putte Crone uit zijn geheugen – ze bestrijken met name de periode rond 1870.

Ergens achterin de herdruk staat ‘Doldranken’. Er heerst weer eens hondsdolheid in de omgeving en de schepershond wordt gebeten door een vreemde hond. Van een naber krijgt de scheper raad:

“Goa gauw noar Oosting of naor mui Jantien, dat is een van ’t Lunnings geslacht en moakt doldranken of geft er te minste goed veur.”

De scheper volgt die raad op, maar Jantien escuseert zich:

“Och Henderk, dat wol ik ans wel, moar ik zin stok old en doe ’t leever neet, as ’t ans ken en dat ken, gao maor even noar ’t Lieversche Nijland, daor woont ook ’n Jantien Lunning, dij ’t net zoo goed doet as ik, gao daor maor hen.”

De scheper vindt bij Lieveren die andere Jantien Lunning en krijgt van haar het gevraagde gratis mee. Hij moet het spul met wat meel tot een pannekoek verbakken, die hij aan zijn hond dient te geven. Na enig vasten schrokt het beest de pannekoek op en houdt deze nog binnen ook, wat een goed teken is:

“De hond speit neet en de doldranken van Lunnings hef zien goeie naam weer alle eer bewezen”.

Dat er inderdaad een Noord-Drentse familie was met een overerfd recept voor doldranken, blijkt uit een artikel in een Drentsche Courant van begin 1850. Alleen heet de familie niet Lunning/Oosting, maar Luinge/Schuring. (Er komt zelfs een naamgenoot van de voetbalscheidsrechter in voor.)

Dit ‘Belangrijk berigt voor denzulken, die door dolle honden mogten gebeten zijn of worden’ kwam van iemand uit Peize. In dat dorp, schrijft deze inzender,

“worden sedert onheugelijke tijden dranken voor menschen en dieren tegen de hondsdolheid bereid, en van heinde en ver, bij voorkomende gelegenheden, gehaald. Elke drank is nagenoeg eene gewone wijnflesch vol. Die dranken, (…) kan men bekomen bij ROELOF LUINGE Az., timmerman, en ook bij ROELOF SCHURING, leerlooijer en schoenmaker alhier. Overal waar men van deze dranken gebruik maakt, schijnen dezelve met een gewenscht gevolg te worden bekroond.”

Vervolgens haalt inzender de overlevering aan, hoe de familie Luinge/Schuring “voor overlangen tijd” aan haar recept tegen hondsdolheid kwam. Ze kreeg het van

“enen vreemdeling, die op zekeren avond te Lieveren, een gehucht onder de gemeente Roden, aan huis was gekomen, en aldaar nachtverblijf had verzocht. Uit dankbaarheid voor die herbergzaamheid had de vreemdeling bij zijn vertrek gemeld recept aan die familie afgegeven, om daarmede nut te doen, en dat onder belofte van geheimhouding van het recept zelf.”

In elk geval betoonden de afstammelingen zich “steeds bereid, om aan elk, die het verzoekt, een drank af te geven”. De schrijver voegde er nog “met zekerheid”  aan toe,

“dat deze dranken ook meer dan eens met een gewenscht gevolg zijn toegediend aan menschen, die aan eene zekere soort van krankzinnigheid laboreerden”.

Op het idee om ruchtbaarheid te geven aan de Peizer doldranken kwam hij

“door het treurig berigt van het overlijden van een meisje te Utrecht ten gevolge van de beet van een dol hondje, in de hoop dat men des noodig van voormeld geneesmiddel zich moge bedienen met de beste gevolgen.”

De Drentsche Courant schreef er zelf nog een naschrift bij. Ook andere mensen dan de inzender gaven een goed getuigenis van het geneesmiddel. Daarom had de redactie het stuk niet in de prullebak willen gooien. Wel ried ze een ieder aan,

“die het ongeluk heeft door een dollen hond of een dol mensch gebeten te worden, zich zoo spoedig mogelijk naar den naastbijzijnden geneeskundige te begeven en de wond te laten uitbranden. Wellicht zou men bij deze uitwendige behandeling het geneesmiddel uit Peize met vrucht inwendig kunnen gebruiken.”

Getwijfeld werd er dus al wel, aan de doldranken van de Luinges. Vooral bij de opkomende veeartsenij. Zo staat er in 1872 een artikeltje in de Groninger Courant, dat er bij met hondsdolheid besmette schapen in Noorddijk doldranken van Peize waren gebruikt, wat zeer tegen de zin was van de opperveearts Billroth.