Tom Poezen

Volgens het DvhN van vandaag heette het Duitse smalspoorlijntje bij Havelte in de volksmond het “Tom Poeslijntje“. De naam verwees naar de NSB-burgemeester van het tien kilometer verderop gelegen Steenwijk,

“een klein iel mannetje dat door de inwoners van Havelte Tom Poes was gedoopt”.

De passage maakte een herinnering bij me los aan een andere Tom Poes. Dat was een klein dik mannetje dat in het dorp Havelte zelf woonde, aan de Brink naast de supermarkt. Officieel heette hij Hendrik Nijenhuis, en hij maakte zich omstreeks 1965-1967 verdienstelijk door de schuur achter zijn huis ter beschikking te stellen voor het oude papier, dat wij als leerlingen van de lagere school ophaalden, eens in de maand op een woensdagmiddag. In die schuur, soms tjokvol gestouwd, moest geen brand uitbreken. Ook hielp deze Tom Poes zelf wel eens mee met de oud papierophalerij. Hij zat dan op de bok van zijn paard en wagen – later had hij een vrachtautootje, geloof ik.

De bijnaam Tom Poes slaat dus altijd op een klein mannetje. Toen ik jaren geleden ouwe Groninger Couranten zat door te nemen, kreeg ik door waar die bijnaam – misschien met tussenkomst van de stripheld – uiteindelijk vandaan kwam. Medio negentiende eeuw vertoonde zich regelmatig een dwerg in de stad, Admiraal Tom Pouce. Diens werkelijke naam was Jan Hannema (1839 – 1878). Hij kwam uit Friesland, maar was in zijn tijd een internationale attractie.

Deze Friese Admiraal Tom Pouce was weer een deels in het Frans vertaalde variatie op en tegenhanger van de General Tom Thumb die in 1844 vanuit Amerika overkwam met Circus Barnum. Ook deze dwerg vormde in Europa een grote bezienswaardigheid.

Volgens de Nederlandse Wikipedia is het gebakje Tompoes naar die Amerikaanse ‘generaal’ genoemd, maar dat geloof ik niet zo. Het was de Friese ‘admiraal’ die zijn naam moet hebben geleend aan de lekkernij.