Patriotten en Bataven bespot in Britse prenten

BibliOdyssey attendeerde er gisteravond op, dat de catalogus van het prentenkabinet in het British Museum een paar weken geleden zonder veel ruchtbaarheid op het web kwam.

In dat prentenkabinet zitten bijna 250.000 gedrukte prenten (etsen, gravures, houtsneden etc.) en bijna even zoveel tekeningen. En al zijn die nog lang niet allemaal gefotografeerd, ook nu al opent die catalogus een enorme Fundgrube voor (kunst-)historisch beeldmateriaal. Via de geavanceerde modus (‘Build your object search‘) heb ik me gisteravond dan ook urenlang kostelijk vermaakt. Zo kon ik mijn collectie scheresliepen behoorlijk uitbreiden, en dat geldt ook mijn verzameling plaatjes van genrekunstenaars uit de zeventiende eeuw zoals Teniers, Ostade en Dusart.

Maar het prentenkabinet van het British Museum bevat eveneens veel politiek werk, en daar wil ik nu eens bij stilstaan. Op die prenten figureren nogal eens Nederlanders. Vooral in de periode 1780 – 1814 vormen die een dankbaar onderwerp voor de karikaturisten aan gene zijde van de Noordzee.

Van 18 oktober 1787 is bijvoorbeeld deze prent, gemaakt door de Hannoveraanse immigrant Johann Heinrich Ramberg. Wat hij ons laat zien is de generale repetitie voor de Pruissische interventie ten gunste van stadhouder Willem V. Een Hollands vrijcorps of exercitiegenootschap – patriotse tegenstanders van de stadhouder – oefent en vuurt af op de beeltenis van een Pruissische soldaat die op de muur is gekalkt. De meeste burgers staan op de rand van een sloot. Een man in het water wordt beklommen door kikkers. Andere kikkers staan op de slootoever met hun wapens. Ook zij leggen aan. Natuurlijk gaan ze de Pruus verslaan. Zelfs de hond blaft tegen hem:

Maar het liep heel anders af, zoals uit de pendant-prent over de uitvoering blijkt. De Pruus jaagt in zijn eentje het hele zootje ongeregeld op de vlucht:

Ramberg gaat ook besmuikt in op de wraakneming van de overwinnaars. Zij jonassen de patriotse burgers die in opstand durfden te komen tegen het Oranjebewind:

Feitelijk ging het er heel wat harder aan toe, alleen al in Groningerland werden honderden huizen geplunderd door militairen en oranjegrauw. Maar in 1795 komen de patriotten aan de macht dankzij de Fransen, en is het de beurt aan de stadhouder om te vluchten. Naar zijn bondgenoot Engeland, met een heleboel ducaten. Hier portretteert de beroemde James Gillray hem als Neerlands Cupido, die geniet van zijn welverdiende rust nadat hij zijn orangerie volgeplant heeft:

Van de Schot Isaac Cruikshank is de volgende, uit het najaar van 1797. We zien de Nationale Vergadering, het parlement van de Bataafse Republiek, hevig murmureren omdat de Bataafse vloot net door de Britse vloot in de pan is gehakt. De koloniën zijn al afgepakt, nu dit nog. De parlementariërs verlangen sterk naar de adempauze die de winter geeft:

Tot slot nog een prent van de verder vrij onbekende P. Roberts uit 1804.  Na de Vrede van Amiens is het een jaartje rustig geweest, maar consul Boney (van Bonaparte, Engelse spotnaam voor Napoleon) probeert John Bull met zoete vleempraatjes te paaien. John zal even vrij zijn als de Zwitsers en de Nederlanders, belooft hij. En de Nederlanders en Zwitsers bevestigen tegen John dat ze inderdaad heel vrij zijn. Ja hoor, kijk maar: