‘In de misdadige hope van omwenteling’ (1799)

De brief bevat een prachtige taxatie van de politieke stemming op dat moment in het Oldambt. Hij werd op 22 juli 1799 verzonden door ds. Johannes Mensinga, de stokoude predikant van Meeden, maar dan in zijn rol van voorzitter van het Plaatselijke Bestuur. Want ook in het Oldambt speelden predikanten een belangrijke rol in de patriottenbeweging.

Die Plaatselijke Besturen, de eerste, nog patriotse gemeeentebesturen, waren in het Oldambt niet bepaald geliefd, zo blijkt uit Mensinga’s brief. Populair waren evenmin de grondvergaderingen, waarin de patriotse burgers hun keuzes bepaalden. Velen durfden niet eens zo’n stemgerecht burger te worden, zo Orangistisch was de heersende opinie in het Oldambt. Daar weigerde men een buitengewone belasting te betalen en vervloekte men de burgerwapening, een soort van dienstplicht. Mensinga was bang dat de vlam in de pan zou slaan en vroeg het Departementaal Bestuur in Leeuwarden om de overkomst van een klein detachement soldaten, dat de lokale gemoederen vrees in moest jagen.

Hier zijn taxatie:

“Dat het alom bekend is, hoezeer men in ’t algemeen alom in het Oldamt, als deeze plaats in ’t bijzonder, zeer verbittert en tegenkantig is tegens de tegenswoordige Regering en orde van zaaken. Zodat wist men eenigen weg en durvde men die ondernemen tot omkering van zaaken op heeden, men an morgen niet zou wagten. En des de plaatselijke Bestuuren niet alleen dodelijk gehaat zijn, en zoo veel mogelijk is, en men durft en kan tegenloopt, en konde men dezelve alsmeede ook de grondvergaderingen heden uit den weg krijgen, niet zou nalaten. Gelijk ook vele zijn die uit vreze hunner nering te verliezen geen Burgers durven worden, of in de grondvergaderingen compareren.

Dat men ook hier met allerleye gerugten en uitstrooisels elkanderen stijft, en al lange gestijft heeft, in de misdadige hope van omwenteling met een 8 à 14 dagen à  3 weeken te wagten. En daardoor desgelijks ook in wanwilligheid en agterblijven in de betaling des Extra-ordinaire geldheffingen, onder allerleije uitvlugten en voorwendzels, en zelfs alsof men wegen de menigte der agtergebleven, de boete nooit zou konnen en durven executeren.

Dat wij wel tot nog toe niemand wegens openbare misbedrijven en bandeloze daden van oproerigheden of aanstokerijen konnen en durven beschuldigen, het evenwel openbaar is dat de gemoederen zo alom als hier vrij heet en onvergenoegd zijn. Zoo wegens de boeten, die men thans hoort dat zonder conniventie (= oogluiking, HP) zullen geheven worden wegens de onbetaalde termijnen van geldheffingen eeven vermeld, alsmede ook inzonderheid wegens de opschrijving der Ingezetenen tot de bij elk gevloekte Burgerwapening, eeven als of alle ouders haar kinderen gezamentlijk tot buitenlands soldatendienst, en tot een onvermijdelijke slagtbank moest opbrengen, gelijk men elkander wijs maakt en daartegen opzet en woedend maakt. Zoodat wij niet ontveinsen konnen, neffens veelen niet te zijn zonder vrij wat vrese en bekommering van gevaar van oproer, wanneer eens een of ander booswigt of dronken bolle in gelegenheeden van volksverzamelingen, als bij verkopingen etc. – daar ook elk nog al zijn deel van de drank neemt, en gelegenheden van instigatie daartoe zijn – losgelaten wierd, tot zulke wanbedrijven of ophitzing van reeds zeer verhitte en verbitterde, ja woedende gemoederen, zoodat wij met alle onze attentie en waakzaamheid daarvoor niet reponderen konnen.”