Bij een genre-tafereel van Jan Miense Molenaer

Op Sint Maartensdag is er bij Sotheby in Amsterdam een veiling van oude meesters, waarbij dit doek van de Haarlemse genreschilder Jan Miense Molenaer (ca. 1610-1668) als kavel nummer 30 onder de hamer komt. Het stuk, nu nog Duits bezit, dateert van voor 1630 en is dus een vroeg werk van Molenaer. Volgens een schatting van Sotheby moet het iets van 50.000 euro doen.

Maar daar gaat het me niet om. Wat me opviel is de beschrijving. Sotheby beweert daarin namelijk dat het hier gaat om een man en een vrouw die staande op tonnen hardop de krant voorlezen. En ik denk dat de kunsthistoricus van het veilinghuis in dit geval slecht gekeken heeft, en ook historisch de plank nogal misslaat.

Als je goed kijkt naar de man en de vrouw, dan zie je dat beide de mond open hebben. Ofwel beiden uiten zich simultaan, ofwel ze praten door elkaar heen, wat niet zo handig is. Verder heeft de vrouw geen lectuur voor haar neus, zij leest dus niet echt voor. Als het al kranten zijn, die zij in haar handen heeft, dan kent ze, afgaande op die beschrijving van Sotheby, de inhoud uit haar hoofd. Wat wel een beetje vreemd is met kranten, waarvan de inhoud regelmatig verandert.

Echter, kranten vormen anno 1630 nog een vrij nieuw en tamelijk zeldzaam verschijnsel. De eerste Nederlandse krant kwam in in 1618 uit. Oorspronkelijk ging het om correspondentie tussen internationaal opererende kooplui over zaken van meer algemeen belang. Zulke brieven gingen van hand tot hand en werden veel afgeschreven, vandaar dat men tot druk overging. Zeker in deze begintijd was de krant nog een uiterst elitair artikel. En het werd met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid niet op zo’n volkse manier aan de man gebracht, als Sotheby hier nu impliciet beweert.

Maar wat doen die man en die vrouw dan wel op die tonnen? Nou, dat is heel eenvoudig. Ze zingen. En tegelijkertijd verkopen ze gedrukte vellen met de tekst van hun lied. Mogelijk gaat het om een nieuwsballade, waarmee ze dan toch wel weer verspreiders van actualiteiten zijn, al kent balladenieuws een wat langere looptijd.

De zangeres overhandigt net zo’n liedvel aan een man die een mand met waspenen bij zich draagt, wat ongetwijfeld een allegorische bedoeling heeft. Zo zal ook die hangende haan ergens voor staan, daar achter de rug van de figuur op de voorgrond. Wat de betekenis is, weet ik niet. Wat dat betreft is het hondje dat voor de tonnen zijn behoefte doet gemakkelijker te duiden. Hij heeft er schijt aan.