De Oude Sint Jacob

Twee Groninger huizen droegen de naam Sint Jacob. Het ene aan de Kromme Elleboog, het andere aan de Zwanestraat. Die van de Kromme Elleboog had de oudste rechten.

Van dat pand wordt het adres tot eind zeventiende eeuw nog als Turftorenstraat opgegeven. Maar de zwetten laten steeds zien dat de kop van die straat bedoeld wordt. In de koopacten bestaan de noord- en de oostgrenzen van het perceel namelijk steeds uit de poort en de plaats van de Raadsheerlijke familie De Mepsche, dat wil zeggen dat het gaat om de achteruitgang en de binnenplaats van het Hinckaertshuis aan de Oude Kijk in het Jatstraat. Bovendien geldt als westzwet steeds de straat, dat wil zeggen het stukje straat dat tegenwoordig de Kromme Elleboog heet, een naam die echter pas vanaf ca. 1730 in zwang is.

Op de kaart van Haubois zie je op de kop van de Turftorenstraat, maar in de Kromme Jat (= Kromme Elleboog) een pand van drie verdiepingen en een zolder achter een trapgevel. Voor een groot deel staat dat pand er nog steeds. Weliswaar maakten zolder en trapgevel plaats voor een plat dak, en zal de voorpui ook wel ooit eens vernieuwd zijn, maar de zijgevel in de gang naar het Hinckaertshuis zou wel eens uit de zestiende, zeventiende eeuw kunnen dateren. Want er zijn nog van die smalle, dichtgemetselde ramen in te onderkennen.

Begin 1651 wordt dit pand, “waar voor desen Sint Jacob heeft uitgehangen”, bij opbod verkocht wegens schulden van de eigenaar, Hindrik Harmens Van Loon en zijn vrouw Asseltien. Mogelijk vormde de huisplaats  ooit een geheel met de huisplaats van het belendende pand aan de zuidkant, want beide panden hebben een mandelige put en pomp, terwijl er over en weer ook nogal wat servituten op het vastgoed liggen.

De kopers zijn Jan Deters en vrouw, die vervolgens eerst 1100 en later nog eens 800 gulden lenen voor aankoop en mogelijk verbouwingskosten. Ook zij raken in financiële problemen, met een veiling van het vastgoed als gevolg. Koper van de behuizing “waar voor desen Sint Jacob heeft uitgehangen”  is in 1658 Jan Jacobs Smit voor 1200 gulden. Volgens de koopbrief  kocht hij het niet voor zichzelf, maar voor Trijntien Harmens, de weduwe Jan Sandebeeck in de Nieuwe Ebbingestraat bij het Nieuwe Kerkhof. Zij bezit het pand tot 1664, als er opnieuw een veiling is. Dit maal gaat het pand over in handen van een Jan Nisinck brouwer voor 2400 gulden.

Bij een brouwer denk je aan de inrichting van het pand als een herberg, maar dat hoeft natuurlijk niet perse zo te zijn. In 1696 verkopen de erven van Jan Nisinck en vrouw “de Oude Sint Jacob” op de hoek van de “Kromme Jatsstraat” voor slechts 600 gulden – een kwart van de waarde in 1664. De namen van de opeenvolgende eigenaars zijn verder niet zo vreselijk interessant, maar de laatste koopacte waarin ik de Oude Sint Jacob aan de Kromme Elleboog genoemd zag was er een uit 1791.