Het roefje van Vermaning

Vandaag in het papieren DvhN maar liefst drie stukken over de ophef die zou zijn ontstaan door de benoeming van een vermeende Vermaning-aanhanger bij het Groninger Instituut voor Archeologie.

Deze week bleek me bij Flanor al, dat de jongere generatie helemaal niet meer weet wie Tjerk Vermaning was: een per woonschip rondtrekkende grasmachine-slijper die als amateur-archeoloog “opzienbarende vondsten” uit de oude steentijd deed. “Officiële archeologen” zetten vraagtekens bij de echtheid van zijn Neanderthaler-artefacten. Maar in die linkse jaren zeventig kozen journalisten volautomatisch partij voor de underdog, en vervolgens ontstond er een enorme, zich jaren voortslepende affaire. Inmiddels staat het wel vast dat veel van Vermanings’ artefacten vals waren. Maar ook heeft de mening postgevat dat Vermaning zelf ge-, of liever misbruikt werd. Door iemand achter de schermen die de professionele archeologie beentje wilde lichten. In die opvatting was Vermaning slechts een bijgoochem.

Dat ter inleiding. Indertijd, begin jaren zeventig, maakte de archeologie qua publieksbelangstelling een enorme opgang, onder meer door de Teleac-cursus die op een van de twee Nederlandse TV-zenders te volgen was. In Meppel richtten leerlingen van de Kweekschool (PA) een afdeling op van de Nederlandse Jeugdbond ter Bestudering van de Geschiedenis (NJBG). Daar werd ook ik, als enige VWO-leerling, lid van. De afdeling vroeg Tjerk Vermaning, die net met zijn schip bij de Galgenkampsbrug was komen liggen, of hij voor haar een cursus archeologie wilde geven, en daartoe bleek Vermaning bereid.

Maar Vermaning heeft die cursus nooit kunnen afmaken. Halverwege kreeg hij een hartaanval. Op dat moment reisden de Kweekschool-leerlingen net voor een schoolreis af naar West-Berlijn. Aan mij de vraag, of ik namens de NJBG-afdeling Tjerk Vermaning op zijn schip een bloemetje wilde komen brengen.

Nou, dat wilde ik wel natuurlijk! Wat ik me van dit ziekenbezoek vooral herinner was het roefje waarin Vermaning en zijn vrouw woonden. Ik had veel verwacht, maar niet de enorme hoeveelheid kitscherige rood- en geelkoperen voorwerpen, die dit roefje moesten opsieren. Het leek waarachtig wel een inrichting uit de Jordaan. Vermaning toonde zich ingenomen met de bloemen en liet me enkele recente vondsten van hem zien. Hij vertelde over zijn plan om een museum in het ruim van zijn schip te maken. Maar als ik wat zei, leek dat niet echt tot hem door te dringen. De gevierde amateur-archeoloog, anders beslist niet op zijn mond gevallen, viel peinzend stil en daarom hield ik het ook vrij snel voor gezien. Ik meen dat ik na een klein half uur alweer op de wal stond.

De vervalsings-affaire was een poos later, met de arrestatie van Vermaning. Voor mijn hele omgeving gold ik opeens als de deskundige die zijn mening over de kwestie moest geven. Eerlijk gezegd wist ik het ook niet. Ik zat zelf een beetje in de spagaat tussen de gemanipuleerde publieke opinie en het oordeel van de wetenschap. Mij bekroop toen al het gevoel dat de media al te gemakkelijk de kant van Vermaning kozen. De echte underdogs, dat waren de wetenschappers indertijd.