“Die vast aan de krant gelooft, is van ’t verstand beroofd”

Het lied ‘Courant of Mond Gevegt’ staat in de bundel ‘Het nieuw, klugtig en zeer aangenaam zingende melk-meisje, of de vermakelyke turf-trapster‘, die in 1816 te Amsterdam verscheen. Maar getuige de verwijzingen naar de Slag bij Breslau (1757) en de Koningin van Hongarije werd de tekst in de Zevenjarige Oorlog (tot 1763) geschreven. Hij vormt daarmee een bewijs, dat de correspondentie van de verschillende hoven en oorlogsfronten in de diverse kranten intens werd gelezen en bediscussieerd, vooral ook in de kroeg. Maar volgens de auteur moest men die brieven ook met een korrel zout nemen. De vele mensen die er hun oren naar lieten hangen en zich door kranten tot verregaande partijdigheid lieten verleiden, waren in zijn ogen maar zotten die menigmaal de eer van vorsten schonden. En met zulke waarschuwingen vormt zijn lied een vroege proeve van media wisdom.

“Wat hoort men in ons Land
Een Mondgevegt uit de Courant,
het meest is wat men praat,
hoe ’t met den oorlog gaat.
Het scheind wel een geleerden Man,
Die maar de Crant goet lezen kan,
en als men ’t wel verzind,
is ’t meestendeel maar wind.

Die veel uit Cranten praat,
het meest met leugens ommegaat.
En meenig begrijpt het niet,
hetgeen de Crant vediet.
Een lompert die veel distrueert,
zy vat de Crant zomtijd verkeert,
nog wil hy in de schijn
de wijste zijn.

‘k Sag er laast twee loopen rad,
Gelijk als Gekken door de stad,
Sy zogten een Na Courant,
om tyding uit Duitschland,
die dat daar de Slag gewonnen had,
al voor Breslau die schoone Stad.
De Crand gaf tot hun spijt
geen regt bescheit.

Die vast aan de Crand gelooft
is zeker van ”t Verstant berooft,
hy volgt de Sanger naar,
en meld leugens en waar,
daar die wil weeten regt bescheid,
vervoegt hem selfs na den strijd,
en helpt wie hy is gezind,
als een trouw vriend.

Hier vegt men met de mond,
als Mavors knegten in het rond,
daar daar ’t gaat pief, pof, paf,
blijft men van af.
Al weer wat nieuws en de Courand,
daar is een Engelsche vloot geland,
leest de Londonze brieven maar,
is kool of waar?

Leest de brieven uit Parijs,
daar wind Frankrijk ter zee een prijs,
verlies dat schrapt men uit,
men schrijft daar al van buit,
en eenen houd het voor parool,
en ander zegt ’t is Fransche kool.
Dan gaat het Crantgevegt weer aan,
van Leeuw en Haan.

Leest de Brabandze Courand,
daar is victory in het Land
van de Ongaarsche koningin
haar overgroot gewin,
daar is de Pruis geheel te niet.
Als men Berlijnsche brieven ziet
dan is hy weer te veld,
dien dapperen held.

En leest men de brieven naar
al van de Rus of Saer,
daar vind men de schelmery
en roof van alle zij,
daar komt de Turk op de been,
den Pruis trekt door Morave heen,
om Zweden te houden staan,
hoe zal dat gaan?

Wat drie maal de Courant vermeld,
dat word voor vast verteld,
al is het by geval,
dat nog geschieden zal.
Daarover maakt men hier krakeel,
’t is waar of niet, ‘k zie het meestendeel
voor groten geklien aan
die ’t niet aangaan.

Het meeste courant gevegt
geschied daar men ’t eerste zegd
“Sa hospes of waardin,
kom schenk eens een Glaasje in”.
God Bagchus die is Generaal
van deze helden altemaal,
die voert aan den strijd
in korten tijd.

Den eenen die is voor den Frans,
den anderen op de Pruis zijn hand,
het best is dat er word
geen bloed gestort.
Sy gebruiken ook geen schietgeweer,
maar gaan malkaar met ’t Glas tekeer.
“Slaa dood maakt geweld”,
roept Bagchus held.

‘k Kwam laast by een gelag,
alwaar ik hoorden en bezag
hoe men met glasgeweer
elkanderen ging tekeer.
De kogels van Schiedam
– den waard men voor konstapel nam –
die vuurden in het rond
op Bagchus frond.

Sy vogten uit de Crant  zoo lank
tot daar een rolde van de bank
sijn Neus aan een Glas gekwest.
Doe dogt ik op het lest:
Hiervan zoo dient een Lied gemaakt,
dat al de Courant windvegters raakt,
opdat zy geen vorsten meer,
schenden haar eer.”