Verradersloon
Geplaatst op: 11 augustus 2011 Hoort bij: Stad toen 6 reacties
Kapittel: ‘Van Misdaat tegen ’t gemeene best of Hooge Overigheidt’. Artikel I:
‘Verraders ende haare helpers, die heeren, Stadt of Land verraden, sal men levende het hert uit het lijf nemen, voorts in vier quartieren houwen, ende op verscheiden plaatsen hangen en setten het hooft op een staak, ter poorten uit, daar sij het verraat wilden gedaan hebben.’
Van dit draconische, om niet te zeggen bloeddorstige artikel verbaast vooral de volgorde ‘heeren, Stadt of Land’. De trouw aan personen lijkt belangrijker dan die aan de plaats van inwoning. Maar vergeet niet dat internationale politiek zich in deze tijd (1725) voornamelijk aan vorstenhoven afspeelde en dat het nationalisme nog uitgevonden moest worden. Als iemand het hier over zijn vaderland had, bedoelde hij vooral de stad. Of hooguit de provincie.
Dat het hoofd van een verrader buiten de poort op een staak werd gezet, op een plek waar hij zijn verraad zou hebben gepleegd, hangt samen met een oorlogsvoering die gericht was op het veroveren van vestingen. Daar was Groningen er een van. Men kon zich hier geen ander verraad voorstellen dan verraad dat de zwakke plek in de verdedigingswerken aanwees. Op die aanwijsbare lokatie kwam de staak met de lelijke verraderskop te staan.
In de periode van de Munsterse oorlogen, de jaren 1660, 1670, is er in Groningen zeker een kwartet ‘verraders’ terechtgesteld. Waarschijnlijk vormde die ervaring de achtergrond voor dit artikel in de criminele ordonnantie van 1725.
Welk artikel overigens een volkomen dode letter bleef. Groningen was dan wel een vesting tot 1874, maar werd in deze periode nooit meer belegerd. Vanaf 1798 golden er sowieso andere, nationaal-Nederlandse wetten. Bij de politieke twisten van na 1780 betichtten partijen elkaar naar hartelust van verraad, maar als een van hen aan de macht was, ging ze er niet toe over om letterlijk koppen te laten rollen. Voor verraad werd je te onzent hoogsten nog gegeseld, verbannen, en/of opgesloten.
groninganus 
Wat ook nogal verbaast: de volgorde hart uitnemen en daarna vierendelen. Waartoe dient het vierendelen van een lijk? Was dat gebruikelijk?
@Karel,
Dat was een een hele zware, maar bijzonder zeldzaam ten uitvoer gelegde straf. Meestal werd de veroordeelde daarbij eerst geradbraakt: op een rad gezet, waarbij de beul met een ijzeren staaf van onderen op de benen en armen verbrijzelde, om te eindigen met een genaeklap op het hart.
Oke, dus als ik de vijand ben en ik wil Groningen aanvallen hoef ik alleen maar een gerucht te verspreiden dat er verraders zijn en vervolgens kijken waar de koppen op de staken gezet worden. Daar zitten gegarandeerd de zwakke plekken.
Wat me trouwens bij nadere beschouwing opvalt is dat het boek gedrukt is door Gesina Elama, Ordinaris Stadts Boekdrukkersche. Ik wist niet dat een vrouw zo’n functie kon bezetten in die tijd, zonder dat er weduwe bij de naam stond. Dat kan ze wel geweest zijn natuurlijk, maar toch. Emancipatie was soms normaler dan we nu wel eens denken.
Ik blijf altijd een beetje moeten lachen om de oude versie van de ‘s’, die eruit ziet alsof men slist. Mifdaad…
@Caro,
Die kop werd natuurlijk alleen naar buiten gebracht als het beleg was afgelopen. Dan was er meteen een mooi herkenningspunt waar de arbeuiders zich met hun schoppen en kruiwagens konden cverzamelen om de stadswal te versterken. Slim bekeken van die GRoningers hè! 🙂
Wat betreft Gesina Elama:
Zij hertrouwde in 1723 als weduwe van doctor Joannes Barlinkhof, die ook drukker geweest was, met de chirurgijn-majoor Wolther Radijs. Haar voorzoon zou later de drukkerszaak voortzetten, en was zelfs een poosje mede-octrooihouder van de Groninger Courant.