Het Westerkwartier als ooievaarsland

Prachtig stuk van Tonko Ufkes over de ooievaar in het Westerkwartier.

Als vertrekpunt kiest hij een familieverhaal over zijn opa, die op een boerderij bij Lutjegast leefde en daar in 1960 overleed. Als Tonko’s grootvader het gras ging maaien,

“kwamen de ooievaars aanvliegen en bleven dicht in zijn buurt om de tevoorschijn komende slakken, kevers, kikkers enz. uit het gras te pikken. Soms liepen wel vier grote vogels samen met Opa in het zelfde stuk weiland”.

Tonko schrijft dat een beetje toe aan de rustige kadans waarmee zijn opa de zeis door het gras liet gaan, maar ik heb eenzelfde tafereel in de buurt van Leek ook wel achter een maaiende tractor gezien, dus aan opa’s rustige maaien zal het niet hebben gelegen. Ooievaars kunnen wel tegen wat drukte.

In de jaren 1940, 1950 waren er in de onmiddellijke omgeving van Lutjegast zo’n 3 of 4 nesten. Uit een tijdschrift haalde Tonko een lijst van ooievaarsnesten die anno 1939 werden bewoond. In totaal ging het in de provincie Groningen om 39 stuks, waarvan er 15 in een straal van ongeveer 15 kilometer rond Lutjegast. “De andere Groninger ooievaars”, aldus Tonko,

“woonden rond de Stad of naar het oosten, langs de lijn Hoogezand – Scheemda – Oostwold of vanaf Scheemda richting Wedde. Dus niet op het Hogeland of in de Veenkoloniën.”

Het jaar 1939 bleek wel een topjaar. Nadien daalde het aantal bewoonde ooievaarsnesten snel.

Maar ruim een eeuw voor 1939, namelijk in 1828, waren er waarschijnlijk veel meer ooievaars dan in 1939, want de schoolmeester van Dorkwerd meldt dan “zeer vele ooijevaars”, terwijl zijn collega van Oostwold (Wk.) dan zegt dat ooievaars “meest op ieder dorp een of meer nesten hebben”.

Te Oostwold zat er een ooeivaarsnest bovenop een boerenschuur. Helaas vertelde de schoolmeester van Hoogkerk niet, dat zich daar een op de school bevond, Wel noemt Tonko het nest, volgens overlevering al sinds de 15e eeuw, op de kerk van Niehove, dat in 1882 echter voor het laatst bewoond werd.

Tonko publiceerde zijn ooievaarsverhaal in 2008 in een geannoteerde versie in Stad & Lande, iets wat helaas niet bij de webversie staat. Zijn constatering “dat de ooievaar in Groningen niet meer voorkomt”, is inmiddels behoorlijk achterhaald. Ooievaars zijn zelfs alweer tot vlakbij de stad opgerukt, want je kan ze bij tijd en wijle zien bij het transferium Hoogkerk, bij de Peizerweg en bij de Johan van Zweedenlaan, om me tot de zuidwestkant van de stad te beperken.