Huurboekje vertelt over kerkeland Hoogkerk

Ik was vanavond op bezoek bij de oude heer Van S. Hij had vroeger een boerderij met land op de plek waar de suikerfabriek nu de grote vergisters bouwt, aan de noordkant van het Hoendiep, ten westen van de Hoogkerker dorpskom en rondweg::

Een lange rode schuur, die Van S. er heeft laten bouwen, staat er nog steeds. Momenteel  schijnen er kantoren in te zitten, denkelijk van de vergisterbouwers.

Tegenwoordig heb je op dit stuk Hoendiep verder alleen nog een autobedijf en een benzinepomp, maar oorspronkelijk liep het lint woonhuizen en bedrijven hier zo’n beetje door tot de Kindverlatenbrug:

Achter zijn boerderij had Van S. ruim 6 hectare land in beklemming, en het boekje waarin de landeigenaar de kwitanties voor de huurbetalingen aftekende, heeft Van S. nog altijd in zijn bezit.  Het begint in 1885, als de eigenaar een Lukkien van Hemmen, wed. Schonefelt als huurster inboekt en daarvoor van haar een jaar huur als (verplicht) ‘geschenk’ krijgt:

Op een gegeven moment  gaat ds. Hacquebord tekenen voor de ontvangen pachtsommen. Hij was predikant van Hoogkerk en Leegkerk tussen 1894 en 1925. Later nam een kerkvoogd dit kwiteren over, en Van S. bevestigde dat de gepachte grond ook in zijn tijd nog kerkeland was. Tussen de Middeleeuwen en de 20e eeuw kwam er zelden kerkeland bij. Ik heb dan ook zo’n vermoeden dat de gebruikers van dit land nog veel verder terug te traceren zijn.

De laatste kwitantie in het huurboekje dateert van 13 januari 1968 en bewijst de betaling van zes jaar pacht ineens:

Omstreeks die tijd moet Van S. de beklemming hebben afgekocht. Hij had het de kerkvoogdij al eerder aangeboden, maar die wilde dat niet. Vreemd, want door de onveranderlijke pachtsom en de inflatie kwam er in feite steeds minder aan reële waarde in haar kas. Toen de kerk echter opgeknapt werd en de kerkvoogdij in geldnood kwam, accepteerde ze de afkoop van de beklemming. De afkoopsom bedroeg 55 maal de jaarhuur.  Volgens van S. had de suikerfabriek toen al een oog op de terreinen aan de overkant, en kon dat voor hem wel uit. Door de afkoop kon hij als volle eigenaar beschikken over het land, zonder nog de kerkvoogdij om toestemming te hoeven vragen voor bepaalde zaken.

Naschrift zaterdag 28 juli 11.00 uur:

Inussen ben ik erachter gekomen dat de eerste die de kwitanties tekent, F. J. (=Frederik Jan) Kijff Boerma, ook predikant van Hoog- en Leegkerk was. Dat maakt de kans groot dat het ging om pastorieland en niet om kerkvoogdijland. In elk geval is het land vermoedelijk eeuwenlang, zoals dat heet, in de dode hand geweest. De verkaveling van dit stuk Hoogkerk, met gérende (spits toelopende) stroken, begon ook zo’n beetje tegenover de kerk.