Groningen was brandpunt anarchisme

“Verplaatsen wij ons in den tijd van de stichting der S.D.A.P. (1894, HP)

In geen enkel deel van het land was de arbeidersbeweging, door Domela Nieuwenhuis en Chr. Cornelissen geleid, zóó absoluut in anarchistisch vaarwater gedreven als in het Groninger land. De beweging was daar, naar dien tijd gemeten, massaal te noemen. De stad Groningen was niet het centrum, dat lag meer naar het Oosten: Hoogezand-Sappemeer en het zoogenaamde Oldambt. Daar was, behalve Domela Nieuwenhuis, de welbespraakte anarchist Tj. Luitjes, de groote man. Op het kongres van 1893 van den Sociaaldemokratischen Bond, waren uit de provincie Groningen 27 afdeelingen vertegenwoordigd, ruim een kwart van het heele kongres. Nog in den zomer van 1894 werden daar vele openluchtmeetings gehouden, waarvan verschillende door meer dan duizend personen werden bezocht en tal van deelnemers verschenen omhangen met groote roode sjerpen met opschriften als: leve de anarchie!

Ik herinner mij op een dezer meetings aangesproken te zijn door zekeren Hommes uit Finsterwolde, een oppositioneele burgerman, die mij kapittelde over mijn blijkbaren afkeer van het anarchisme, mijn „parlementaire” neigingen en mij zeide: als het overal in het land was als hier, dan konden we de revolutie vandaag nog beginnen.

Ik kan niet zeggen dat het denkbeeld mij erg aanlokkelijk voorkwam, wanneer men de meetinggangers gadesloeg. Het was ruw volk, in dien tijd in die streken. Noch van wat het socialisme was, noch van de reëele machtsverhoudingen had men eenig begrip. Socialisme, dat was de afschaffing van het privaatbezit, onder welke leuze dan ook de meetings werden belegd, maar over hetgeen daarmede bedoeld en [of dat] bereikbaar was, heerschten de vreemdste denkbeelden.”

Uit W.H. Vliegen, [in memoriam] J.H.A. Schaper, De Socialistische Gids jrg. XIX no. 9 September 1934.