De Bengaalse Sichterman op liefdesavontuur

Getuige een postuum verschenen werkje kreeg de indertijd wereldberoemde astroloog Johan Christophorus Ludeman (1683-1757) onder meer bezoek van een heer uit Groningen, wiens naam weliswaar niet genoemd wordt, maar in wie wij onmiddellijk Joan Albert Sichterman (1692-1764) herkennen. Deze heer, in de wandeling de Bengaalse Sichterman geheten, had als VOC-directeur in Bengalen dankzij smokkelhandel een enorm vermogen bijeengegaard, waarvan hij in Groningen het nog steeds bestaande stadspaleis aan de Ossemarkt liet bouwen. Sichterman wilde van de astroloog weten of hij kans maakte bij een Groninger bakkersvrouw op wie hij een oogje had. Het verhaal zoals  Ludeman het geeft:

“Een Opperbevelhebber van Bengalen met 88 tonnen gouds gerepatrieert, en in allerlei opzigte door het wisselvallig element van het water begunstigt zynde, begon onmiddelyk by zyn aankomst in zyn vaderland een groot figuur te slaan, prachtig te Ieven en onnoemelyke geldverspillingen voor gekamerde matressen te doen. Onder anderen beving hem eens de lust, om van Groningen, daar hy woonachtig was, na Amsteldam te komen om zyn horoscoop door my te laten trekken. Ik zou my vry liever hebben laten geezelen, dan zulk een vette vogel van de hand te wyzen, en ik bedroog my niet in de verwagting die ik van zyne Oostlndische mildadigheid had opgevat. Om kort te gaan, ik trok zyn horoscoop, en ik verklaarde hem onbewimpelt dat hy met een oud, lelyk, kwaataartig, en ryk wyf daar te lande getrouwd was die hy om haare schatten genomen had. Hy beleet my met een grimlach dat ik de waarheid sprak. Vervolgens openbaarde ik hem uit de constellatie van zyn planeet ontdekt te hebben, dat hy toenmaal verlieft was op een getrouwde vrouw die by haare ongemeene schoonheid veel deucht voegde. Dat is juist de zaak waar over ik u kom raadplegen, viel de Bengaalsche Cresus my in de reede. Maar zou de glans van het goud niet bekwaam zyn om zulk eene verstaalsche kuisheid te overwinnen?, vroeg hy weder.

“Ik geloof niet mynheer”, zeide ik, “dat de eerbaarheid van die vrouw door geld te belagen zal zyn, en dat gy u oogmerk bereiken zult, zelfs meen ik uit de gewaarwording van u nativitiedsstar te kunnen besluiten, dat gy er zonder schade en schande niet wel afkomen kan als gy goedvind uwe bedekte aanslag te volvoeren.” Hy begon hierop andermaal te meesmuilen, zeggende dat hy het evenwel beproeven wilde, en vertrok heel vergenoegt na my een gerold papiertje met 20 Ducaten behandigt te hebben.

Ik vernam inderdaad korte tyd daarna het gevolg van deeze grappige historie. Men wist my te zeggen dat het voorwerp van zyne onwettige minnevlagen een bakkersvrouw van Groningen was, die niet minder kuisch, dan schoon zynde, ondanks de bekrompentheid van haar staat, alle de voordelige aanbiedingen van den ryke minnaar om haar te verleiden edelmoedig van de hand wees. Dog de zaken van den bakker ten laasten aan lager wal gerakende op eene wyze dat deeze ongelukkige luiden op de sprong stonden van een gedwongen bankroet te moeten ondernemen, besloot de eerbare vrouw met overleg en toestemming van haren man om de Oostindische Crefus een trek te spelen die bekwaam zoude zyn om hunne verwarde zaken te herstellen, zonder dat haar eer gevaar liep van daardoor gekwest te zyn.

En ziehier de geestryke en niet onaartige uitvinding van welke de schrandere bakkersvrouw haar bediende. Zy veinsde op een tyd dat haare schatryke minnaar haar op allerley wyze poogde te bewegen om hem de laaste gunst toe te staan, en haar ten dien einde voor een enkelde nachtvisite vierhondert dukaten en een paar fyne orlietten van groote waarde tot een geschenk aanbood, [door] de grootheid zyner aanbiedingen overwonnen te zyn en de vlag te willen stryken. Hoor, zeide zy met een nagebooste verlieftheid en beschaamde houding die hem bedroog: Ik wil niet langer ontveinzen dat uwe liefdensverklaringen myn hart getrofven hebben, maar begrypt dat eene gehuuwde vrouw ter bedekking van haar eer altyd verplicht is van zekere omzigtigheden omtrent haar man gebruik te maken –. Kom morgenavond tegen tien uuren wanneer myn man op de burgerwacht moet zyn en tot in den morgenstond uitblyft. Ik zal my dan nader verklaren aangaande de gunst die gy bedoelt.

De Bengaalsche Cresus, verrukt over een verklaring die zyne oogmerken scheen te vlyen, beloofde aan zyn kant haar op de bepaalde tyd te zullen behandigen de geschenken die hy haar voorwaardig belooft had. Intuschen had de bakkersvrouw ingevolge de afspraak met haren man zodanige welbeleide maatregelen genomen, waardoor haar de kans onmogelyk ontglippen kon.

De galant, hiervan onkundig, kwam ter bestemder uur opdagen en in de verbeelding van een groot gedeelte van den nacht tot het plegen zyner geile lusten ongestoord by haar te zullen doorbrengen, overreikte haar aanstonds de vierhondert ducaten en de beloofde diamante orlietten. Onmiddelyk daarna, meende hy van enige vrypostigheden gebruik te maken, dog zoodrae zy bespeurde dat hy haar met geweld op het ledikant wilde werpen, verzogt zy hem zoo nadrukkelyk haar één half uur ter herstelling van haare verlegentheid te willen vergunnen, en onderwylen een glasje punsch te zamen te drinken, dat hy ondanks de hevigheid zyner driften, goedwillig in dat kort uitstel bewilligde.

Terwyl zy daarmeede bezig waren, wierd er tot driemaal hevig aan de voordeur gescheld. Men geleek aan weerskanten ongerust, het schrander vrouwtje vroeg uit voorzigtigheid alvorens de deur te ontsluiten, wie er was en kreeg tot bescheid dat het haar man was. Zy vloog daarop met eene gemaakte onsteltenis wederom na de kamer daar haar minnaar zig bevond en verzogt hem met een gelaat waarin overhaasting en schrik uitblonk, van zig schielyk te willen verbergen in de trog die in de bakkery stond.

Dit geschied zynde, ging de doortrapte vrouw de huisdeur openen om haar man te ontfangen, die wakker begon te grommen dat men hem zoo lang op de straad had laaten wagten, zeggende vervolgens overluid tegen zyn huisvrouw dat hy verpligt zynde voor een zyner kalanten wiens vrouw onverwagt bevallen was, dien nacht bollen te bakken, volgens het gebruik ‘t welk te Groningen in kraambevallingen plaats heeft, hy om die reede van de burgerwacht huiswaarts was gekeert.

Hy wilde zig daarop naar zyn bakkery begeven, maar zyn vrouw poogde hem welstaanshalve daar van aftewenden. De bakker geliet zie of hy boos wierd. Wat is hier tog gaande, dat gy zoo ongerust scheint?, vroeg hy aan zyn vrouw — Och niemendal kind!, gaf zy heel bedeest ten antwoord. Intusschen doorsnuffelde de looze bakker alle de hoeken van de bakkery en vond Oom Kool in de trog verscholen. Toen was het dat hy zig verwoed veinsde te zyn. Hy trok zyn sabel waarmeede hy van de burgerwacht gekomen was en bedreigde de heetbloede minnaar daarmede den kop door te doorkloven: — Scburk gy staat bekent voor een hoerejager, gy komt zekerlyk hier om myn vrouw te debaucheren!, riep hy in een blakende gramschap uit, schoon zyn nagebooste toorn een geheel ander doelwit ten voorwerp had.

De Bengaalsche Cresus die op de bedreiging van den bakker begon te beven viel door de mande, en verzogt pardon, het geen hy ten laasten na veele scherpe woordenwisseling verkreeg onder beding dat hy alvorens te vertrekken, ten behoeven van den bakker een schuldbekentenis van tweehondert goude ryders ondertekenen moest, waartoe den bedotte galant hem zeer volvaardig betoonde zonder van de 400 ducaten en de orlietten die hy aan zyn eerbare schoone gegeven had, één enkeld woord te durven reppen.

Opdat de zaak niet ruchtbaar zoude worden, voldeed hy inderdaad den aanvolgende dag aan zyne belofte en zond een paar hondert ryders onder intrekking van zyn handschrift aan den bakker, welke hier door zyne verlopen zaken gereddert en zyn deuchtzame vrouws eer gedekt zag.”

Bron: Johan Christophorus Ludeman, Triumph-zaal van astrologische voorzeggingen; of de nieuwe spiegel der waereld, deel I (1787) pag. 93-96.

Zie ook: Sichterman in de bakkerstrog was mystificatie?