De Groninger kermis anno 1828

Bij het doornemen van een pamflettencollectie kwam ik de zoveelste druk tegen van de Roare Raize. De eerste editie verscheen in 1828 – Siemon Reker nam die op als openingsstuk in deel I van zijn bloemlezing Goud Volk, het gaat dus om een van de oudste stukjes Groninger streektaalliteratuur.

In Roare Raize bezoekt de ik-figuur, een ietwat naïeve Hogelandster boer, de kermis in de stad en trakteert ons ons op een levendige beschrijving van zijn ervaringen daar. Zijn eerste gang is er naar de poppenkast, zijn tweede naar een tent met vreemde dieren. Dan stapt hij de zeer drukke Vismarkt op, waar horen en zien je vergaan door het kabaal van de kooplui. Hij wil tussen de kramen door lopen, maar komt er ondanks trekken en duwen helemaal vast te zitten en stelt zijn aankopen uit. Dan verlaat hij de jaarmarkt en komt via de stoep langs de huizen buiten adem op het A-kerkhof aan, waar hij bij een kraam vijf oliekoeken naar binnen werkt en er ook nog vijf voor zijn vrouw koopt. Uit een van de zijstraten, waarschijnlijk de wegens prostitutie beruchte Lamme Huiningestroat (wegens de slechte naam in 1874 herdoopt in Akerkstraat), hoort hij een viool klinken, en uitgerekend daar gaat hij zitten drinken in een tent met animeermeisjes. De ongelukkige afloop laat zich raden. Die blijft hier achterwege, omdat ze niets meer met de kermis te maken heeft.

‘k Gong dan eerst noa karmis stappen,
Om te kieken noar de grappen
Van Jan Kloas, dij roare vent.
Of rais in de baistetent.

‘k Kwam op ‘t Vismark, wat ’n heeren,
Juffers, kooplu, dij der reerden.
Wat ’n jeuden, loos als rout,
Wat ’n kouke, wat ’n gout!

Nou gong ‘k deur de rouf hen kaiern,
Moar mit knoflen en mit bairen
Kwam ik hail nait op de glee,
Moar bleef op de zulde stee.

Dou gong ‘k op de riepe loopen.
“Loat dij lu moar eerst wat koopen”,
‘k Docht: “As ze noar hoes tou zin,
Dan za’k moaken da’k er bin”.

’t Volk steut mie, ik ’t volk op ziede,
En ‘k kwam endliek, haile bliede,
An Droakerkhof, boeten oam,
Bie ’n euliekoukenkroam.

‘k Har aptiet en koft er vieve
Veur vief cent, die sluig ‘k te lieve,
En ik koft er, veur mien vrouw,
Nog wat euliekouken tou.

En mitain, zoo onder ’t proaten,
Doar in aine van de stroaten,
Vlak bie woar de kroamen stoan,
Heurde ik de vioule goan.

“Kom”, zee ‘k, “k bin zoo muid van ’t loopen,
‘k Wil rais gauw ’n seupke koopen,
En rais heuren hou of ’t gait,
‘k Hol nog wel van vrolekhaid”

‘k Goa der hen en heur der dansen.
‘k Mag dei kunsten van dei Fransen
Wel nait geern, moar ‘k gong d’r ien,
En vruig ’n half oort brandewien.