Veendammer drenkeling voor de dood weggehaald

Een van de nuttige en deugdrijke voortbrengselen van de vaderlandse Verlichting was de genootschappelijke aandacht voor het verdrinkingsgevaar. In de achttiende eeuw verdronken er heel wat meer mensen dan nu. Maar weinigen konden zwemmen, terwijl er juist veel meer mensen (vlak) op het water werkten en leefden. Bij gebrek aan straatverlichting donderde je vooral in een maanloze nacht of bij dikke mist zomaar de plomp in. En als men er je dan uithaalde, wist men vaak niet. wat men ermee aanmoest.

De Maatschappij tot Redding van Drenkelingen, opgericht in 1767, propageerde nieuwe, in onze ogen zeer opmerkelijke methoden van behandeling, en keurde tegelijkertijd de ouwe, traditionele af. Zoals bij onderstaande geval anno 1772 te Veendam, waar een apotheker redding bracht, toen een boerenknecht op Prinsjesdag  (de verjaardag van Willem V) omtrent ‘t kroegsluitingsuur het Westerdiep inlazerde:

“Te Veendam, een kerspel in de provintie van Groningen, den 8sten maart 1772, des avonds ten tien uuren, viel Jan Harms, een boerenknecht oud twee-en-twintig jaaren, in het zogenaamde Veendammer Westerdiep. Hy zonk naar den grond, en bleef een half uur onder water.

Toen hy er met een schippershaak was uitgehaald, rolde men hem, volgens eene zo oude als nadeelige gewoonte, op een turfvat, doch geheel vruchteloos. Men bragt hem in een huis, en zond op het aandringen van den Heere Nauta, Dokter in de Rechten, om den Heere Arnoldus Wyndels, Apotheeker daar ter plaatse. Dees vond den lyder in een allernaarsten toestand, volstrektelyk zonder pols, de oogen half gesloten en onbeweegelyk, het ligchaam yskoud, en alle de leden styf; in het kort, zodanig dat alles hoopeloos scheen.

De Heer Wyndels liet echter den moed. niet zakken. Men lag op zyn bevel den drenkeling, in een warme deken gewonden, voor een maatig vuur, en trok hern het drooge hembd aan van eenen der omstanders. Men blies hem, zo sterk als mogelyk was, door een tabakspyp in den aarsdarm. Men wreef het geheele ligchaam met een sterken spiritus.

Ondertusschen waren de tanden van den drenkeling zo digt op malkanderen gesloten, dat men veel moeite had om er eenige druppels Naphtus Fini door te krygen: ook beproefde men verscheide maalen, hoewel vruchteloos, een aderlaating.

Het was niet dan na verloop van twee uuren arbeids, dat men uit een flaauwen polsslag, eenige geringe beweeging, snikkingen en hoestingen, gegronde hoop van herstelling begon op te vatten. Men ging met de zelfde manier van behandeling voort, en hield hem ook de Spir. Sal. Armon. onder den neus. Nu bespeurde men meerder tekens van gevoel en leven, en de mond zich openende, liet men hem een dosis Napthce Vini op wat suiker gebruiken , gaf hem een drankje in, en lag hem te bedde.

Den volgenden morgen volkomen by zyn kennis zynde, deed men hem een aderlaating, het geen hem de borst merkelyk ruimer maakte, en hem een zachte rust bezorgde. ntwaakende, was hy redelyk wel, byna zonder koorts, en gebruikte een kandeeltje.

Des dingsdags den 10den , verklaarde hy van alles wat er sedert het oogenblik zyns ongevals tot den 9den des avonds gebeurd was, niets te weeten,

Hy is door de geduurige zorgen van den Heere Wyndels, die de gouden medaille ontfangen heeft, weder ten eenemaal hersteld.”

Bron: Historie en gedenkschriften van de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen, delen I t/m V in één band (ca. 1773) p. 364 (of hoofdstuk XXXVII).