Jonge juffrouw speelt galante deuntjes op snaartuig

Ik was nog even nieuwsgierig naar de “kunstenaar uit de Paltz“, wiens pop wel tien stukken op een soort van hakkebord speelde, waarbij deze bovendien nog met hoofd en ogen draaide.

In eerste instantie dacht ik dat het om een marionet ging, maar dat bleek niet het geval. Volgens het stedelijke rekestboek kreeg ene David Moellinger op 1 maart 1771 namelijk toestemming van het stadsbestuur

“om een fraaije konstige machine tot groote verwonderinge der aanschouwers hier te laaten bezien.”

Het was dus meer een mechanisch kunstwerk, een muziekautomaat met menselijke trekken.

Er werd ook voor geadverteerd, getuige de bekendmakingen in de Groninger Courant van de dinsdagen 5 en 12 maart 1771. De eerste toont, dat de Duitse graaf het verschijnsel toch aardig goed beschreef:

“…is alhier te zien een weergaloos MECANYK en MUZIKAAL KONSSTOK, bestaande in eene çierlyk opgetooide juffrouw, zittende op een pedestal, en voor zig hebbende een fraay instrument met 46 snaaren, op hetwelk zy, door middel van twee hamertjes, 10 airtjes van den nieuwsten smaak, ongemeen prompt op de maat, met vereischte trillers en andere çieraaden, hooren laat, makende in het begin van elk stuk een buiging met het hoofd tegens de toehoorders, alles met zulke onbedwongen beweegi[n]g van de handen, en met zulk eenen natuurlyken opslag van de oogen, daar yder kenner van de machanyk, en yder liefheb[b]er van  konsten, zig over ten hoogsten zal moeten verwonderen. “

Je kon dit kunststuk dagelijks van ’s ochtends 10 tot ’s avonds 10 uur zien en horen in Het Hagje, een herberg aan de Oude Ebbingestraat met normaliter een kleinburgerlijke klandizie. Maar met de voorstelling werd ook op wat beter gesitueerden gemikt: “burgerlyke persoonen” betaalden een stuiver per persoon entree en “lieden van rang naar genereusiteit”.

De advertentie van een week later kondigde alweer het vertrek van de attractie aan. De juffrouw heet dan jong, het instrument een snaartuig, de airtjes galant en de uitvoering wonderfraai. Zaterdagavond zou de laatste voorstelling zijn, men had dus nog vier dagen om dit niet te missen.

Helaas kon ik de man die met deze mechanische muzikante rondreisde, David Moellinger, verder niet thuisbrengen, ook niet met enkele l en evenmin als ik hem als Möllinger spelde. Vermoedelijk ging het om een horlogemaker die zich behoorlijk doorontwikkeld had.