De Paap en zijn Hond
Geplaatst op: 14 april 2014 Hoort bij: Geschiedenis 2 reacties
De Paap is een zandbank ten noorden van Delfzijl, waarvan ik zo’n idee heb dat hij met de Hond aan het wandelen is. Ooit lag de Hond een heul end van de Paap af, maar in 1807 althans, leken ze onafscheidelijk.
Ik zag dat de naam ook al op een kaart van 1736 voorkomt. Je vraagt je af wanneer de Paap voor ’t eerst zo genoemd werd. Moet haast wel uit de tijd zijn dat het in Emden krioelde van de Nederlandse geuzen. Paap, zegt het WNT, is
“sedert de Hervorming dikwijls als schimpwoord opgevat en daarom bij de Roomschen in onbruik geraakt.”
De schippers die de Eems bevoeren, hadden zo hun reden om de zandbank zo te noemen. Als je op de Paap stuitte, was je gesjochten. Neem Roelf Jans in 1782. Zijn thuishaven was Delfzijl en je zou toch zeggen dat hij dan wel uit de buurt van de Paap zou blijven. Maar nee, hij verging er met man en muis:
“Delfzyl, den 18 Maart. Tusschen den 12 en 13 dezer is op de Paap verongelukt het schip van Roelf Jans van Delfzyl, die zyn ballast aldaar had ingenoomen. op welke 9 perzoonen geweest zyn, van welke men tot nog toe geene ontdekt heeft, dus allen zyn omgekomen. Het schip is ten eenemaal geheel verbryzeld, men kan het wrak by leeg water hier daaglyks zien….”
Dit gebeurde tijdens een zware zuidwesterstorm die omsloeg in een even zware noordwesterstorm. Het eerst zakkende water kwam in een half etmaal drie meter opzetten. Wat de sterkste stijging van water in de hele achttiende eeuw was, althans in Amsterdam bij het IJ. In de Eems zal het niet anders geweest zijn.
Ook elders vergingen die nacht schepen:
“By Schevening is gisternagt een kist met plunje komen aandryyen; uit een daarin gevonden boekje sustineerd men dat dezelve yan een Zweedsch of Deensch vaartuig is…”
Naschrift 25 oktober 2021
Jan-Pieter Koers wees me erop dat de Paap en de Hondt al voorkomen op een kaart uit ca. 1584 van de Oostfriese en Groningse kust in Spieghel der Zeevaerdt van de Enkhuizer stuurman Lucas Jansz Waghenaer, wiens boekwerk bekend staat als de eerste zeeatlas ter wereld. De namen van beide zandbanken in de Eems bestonden dus al in de zestiende eeuw. NB: het onderstaande kaartje is gedacht vanuit zee, met het zuiden boven, het noorden onder, het westen rechts en het oosten links. Duidelijk is dat de Paap en de Hond toen nog één geheel vormden, met ook een grotere oppervlakte dan ruim twee eeuwen nadien.
groninganus 
Het woord ‘paap’ is overigens al ver vóór de Reformatie in gebruik, dan niet als scheldwoord voor ‘katholiek’, maar voor ‘priester’. De naam van de zandbank kan dus in principe veel ouder zijn
Die redenatie, nu inderdaad wat dun, was nog gebaseerd op de veronderstelling dat 1736 de oudste melding zou zijn. Met ca. 1584 als oudst bekende melding komen de Middeleeuwen akelig dichtbij. Mocht je een oudere melding tegenkomen, dan hou ik me aanbevolen!