Kikkers die een koning willen

De fabel zou van Aesopos zijn en deed in het middeleeuwse en vroeg-moderne Europa in allerlei varianten de ronde. Ze gaat over kikkers die een koning willen. Die kikkers bléven er maar om zeuren en om er vanaf te zijn, smeet Jupiter ze uiteindelijk een holle boomstronk toe. Maar daar waren de kikkers al gauw op uitgekeken. Ze hadden liever wat meer leiderschap gehad. Of Jupiter daar asjeblieft voor kon zorgen? Dit keer stuurde de geïrriteerde oppergod een reiger op ze af en dit monster vrat de ene na de andere kikker op. Moraal van het verhaal, zoals verwoord door Vondel in diens Vorstelijcke Warande der dieren (pag. 45):

“Ziet toe, en wacht u wel van licht te muytineren,
Noch wilt zoo onbedacht verwerpen u Lands Heeren.
Zoo d’eerste reedlijck is, of al wat strenge viel;
Een tweede koomt al haest en neemt u lijf en ziel.”

In de Groninger geschiedenis speelt de fabel van de kikkers ook nog een rolletje, want in april 1748, in de weken voor het roemruchte Boerencongres dat zou aandringen op een erfelijk stadhouderschap voor Oranje etc., was er een dominee die daar vanaf de kansel tegenin durfde te gaan. Het verhaal komt in twee pamfletten voor, maar dit is de versie van Rust uit Onrust (pag. 44/45):

 “Zeker predikant, zondag voor de aanstellinge der volmagten tot zyn voorafreden gebruikende de fabel van Esopus dat de kikvorschen een koning begeerden te hebben, werd dat van zyn hoorders zoo wel opgevat, dat zyn Wel Eerw[aarde] tot scriba van hunne vergadering wierd aangesteld, hebbende die bedieninge, doch zonder tractement, moeten aannemen en bekleden.”

Deze aldus vernederde predikant was hoogstwaarschijnlijk ds. Tjaarda de Cock van Nieuwolda, in wiens kerkeraadsprothocol over de jaren 1748-1750 we diverse notities aantreffen over de inning van de vijftigste penning, iets wat de boerenvolmachten eveneens regelden. In geen enkel ander kerkeraadsprothocol zag ik dergelijke notities staan.

Ds. Tjaarda de Cock hoorde politiek gezien bij het staatsgezinde kamp. Hij was geboren als zoon van een stad-Groninger Gezworene, die in 1737 als stadssecretaris stierf. Een oudere broer bracht het in de stad tot Raadsheer, niet in de laatste plaats dankzij een sinds de studietijd onderhouden vriendschap met de machtige leider van de Groninger staatsgezinden, Burgemeester Geertsema, wiens promotie hij ook opluisterde met een eerdicht, en wiens zuster hij huwde. Geertsema had een buitenplaats vlakbij Nieuwolda, waar hij invloedrijk was, bijvoorbeeld bij de aanstelling van predikanten. Maar die buitenplaats was begin april 1748 op een avond door een menigte Oldambtsters geplunderd en de burgemeester door zijn ambtsbroeders afgezet, waarmee de beschermer van ds. De Cock wegviel.

—

Andere bronnen dan de gelinkte: het kerkeraadsprothocol van Nieuwolda zit enigszins verscholen in retro-acta Burgerlijke Stand 319 bij RHC Groninger Archieven. Verder verwijs ik nog naar mijn boekje Het loeit in het Oldambt, hoofdstuk ‘Religie in de coulissen’, pag.nr. onbekend omdat het boekje hier even onvindbaar is.