De pennekunst van Jacob Derks Huisinga

In de handschriftencollectie Fransema vinden we een deeltje dat de inventarisator ‘Pennekunst en Treklust’ noemde en dateerde op 1767. De toegang noemt geen naam van een maker, maar het blijkt te gaan om een boekje met penwerk en schrijfvoorbeelden, vervaardigd door een Jacob Derks Huisinga, wiens naam er ook veelvuldig in voorkomt.

Volgens het Stamboek van de doopsgezinde familie Huisinga (ook wel Huizinga) was de vader van deze Jacob Derks Derk Jacobs (Groningen 1684-1738). Samen met diens vrouw Grietje Pieters Ploeg (1695-1762) kreeg deze negen kinderen, waarvan Jacob Derks Huisinga (1736-voor 1784) het negende, daarmee het jongste en vanaf 1753 het nog enig overlevende was. Mogelijk werd hij onderwijzer of schrijver/klerk. Bottema noemt namelijk een schoolmeester Jacob Derks Huisinga te Wehe anno 1781-1782. Toch lijkt zo’n functie wat onwaarschijnlijk, omdat schoolmeesters eigenlijk de gereformeerde formulieren van enigheid moesten ondertekenen.

Sowieso was ‘onze’ Jacob Derks in 1765 te Groningen getrouwd met een Grietje Loman, met wie hij in 1769 een huis aan de Raamstraat kocht. Dat was niet echt op stand, maar het paar hoeft hier niet te hebben gewoond, de aankoop kan een belegging zijn geweest. Volgens het Stamboek kreeg het echtpaar drie kinderen: te weten twee dochters – Grietje (1768) en Eefje (1770) – en een zoon Derk (1773) die later mogelijk doopsgezind predikant in het Oldambtster Midwolda was.

In elk geval was het penwerk van Jacob Derks Huisinga van hoge kwaliteit. Diens boekje begint met diverse gotische en latijnse lettersoorten:

Vrijwel altijd betrok Huisinga de teksten, zoals deze over wijzen die nog wijzer worden, uit de bijbel:

Gebroken gotisch schrift:

Het begin van een alfabet met sierkapitalen:

Penwerk met plantaardige omlijsting:

Eenvoudig gebed – “Hier vind gy in dit bestek, ses letters in één trek”:

Leus in kruissteekletters, omlijst door penwerk en figuren (engelen boven, bladeren onder):

Vigilantia (waakzaamheid) met gecopieerd avondmaalstractaatje van de gereformeerde puritein Saldenus:

Blad met gecopieerd voorblad van een Duitse bijbel uit 1751:

Vogel bestaande uit een doorlopende tekst, met bijwerk:

Dat Huisinga wel goed met de trekpen overweg kon, maar slechts een matig tekenaar was, bewijzen de engeltjes links en rechts op de pagina ter ere van zijn moeder. Aangezien zijn vader overleed, toen Jacob Derks Huisinga twee jaar oud was, is het geen wonder dat de zoon haar als zijn belangrijkste opvoeder zag:

Even verderop een beschadigde pagina met een drinkbokaal, die een pagina met speelkaarten afdekt:

Uiteraard moest Huisinga als vroom christen weinig weten van het kaartspel. Op de afdekkende bokaal staat dit gedicht:

Regt deese roemer op
so vind gy daar de kaart
By veelen hoog geacht
by my zeer weinig waard
Want ’t waare spreekwoord segt
daar Baghuis sit ten toon
daar ’s Dobbelen gewis
En Zonde op den Throon.

Almanach (soort universele kalender voor aan de wand):

Grieks alfabet (er is ook een Hebreeuws):

Het topstuk, bestaande uit een trompe l’oeil met krant en almanak:

NB: Er was geen vrijdag 17 februari in 1768, die datum viel dat jaar op een woensdag. Ook levert zoeken in de Groninger Courant bij Delpher op de trefwoorden chaloup, Nabab en Heidukken (zoals die in de tekst voorkomen) niet een dergelijke pagina op. De conclusie moet zijn, dat Huisinga deze krant verzon.

Tot slot een hijgend hert, der jacht ontkomen (van Psalm 42).

—

NB: de genealogische en biografische notities aan het begin van dit logje zijn op 19 maart sterk herzien.