‘Over vruchten en groenten in vroegeren tijd’

Eerder publiceerde ik hier de herinneringen van Waalko Jan Roelfsema aan de eerste fiets en de eerste fotografie in Groningen. Dit keer is het fruit aan de beurt, zoals dat in de tweede helft van de negentiende eeuw bij Groningers op tafel kwam.

“In den Groningschen Volksalmanak van 1920 schreef ik op blz. 86 als ‘Herinneringen uit mijn jonge jaren’ dat het toenmaals met de tafelvruchten slecht gesteld was. Deze opmerking kwam mij voor den geest, toen ik vanmorgen hier in Apeldoorn druiven kocht, en wel prachtige Frankenthalers, en dat voor den prijs van vijf en dertig cts per kilo!

Druiven? Dat was in mijn jeugd een vrucht die men nauwelijks kende, het beste misschien nog door de afbeeldingen. Wel had men in stad en provincie enkele druivenkassen, maar de vrucht kwam niet in den handel. De enkele bezitters dier kassen gebruikten die vruchten zelf, ofwel schonken die als een zeer bijzondere, voor geld niet verkrijgbare delicatesse aan familie …. en aan zieken. Mijn schoonvader was bezitter van een kas met witte druiven, die gewoonlijk een goed beschot opleverden, maar het was een bizonderheid als wij kinderen ook wel eens een trosje te proeven kregen; bijna alles ging naar zieken. – Laat ik terstond hieraan toevoegen, dat de kwaliteit van toen niet in de schaduw kon staan bij de tegenwoordige, die haast goedkoop genoeg zijn voor volksvoedsel. Veelal waren het  toen oude bomen, die er met de jaren niet beter op waren geworden.

Nu had men toen nog wel wijnstokken in de open lucht, die in gunstige zomers wel iets gaven, maar de vrucht had geen voldoende warmte gehad, en bleef dus zuur en smakeloos. Armzalige trosjes zag men dan in de groentekelders te koop liggen, maar ze vonden nauwelijks aftrek.

Met perzikken, abrikozen en meloenen was het al niet beter gesteld, ook deze kwamen slechts voor in enkele particuliere tuinen, en werden dus niet in den handel gebracht. Daarentegen werden andere tafelvruchten: appelen, peren, pruimen, bessen, aardbeien, frambozen in voldoende hoeveelheden aangeboden; Loppersum en omstreken leverden een goed deel aan de Groninger markt. De kwaliteit was in doorsnee beneden die van thans,  al moet erkend worden dat de heerlijke jutteperen en princesse nobels van voorheen niet meer voorkomen, verdrongen als zij zijn door niet altijd betere soorten. Buitenlandsche vruchten, behalve gedurende enkele maanden de cinaasappelen en citroenen, kwamen toen niet voor. (1)

Fruit- en groentewinkels had men destijds in onze stad geen enkele; het waren alle woonkelders, waarin de zaken gedreven werden. Wel de voornaamste en meest bekende zaak, in de Guldenstraat, was die van vrouw Filippus, in de wandeling ‘Zwarte Gees’ geheeten om het donker van teint en haar. Het was een flink wijf, lang niet op haar mondje gevallen (2) en als geknipt voor haar bedrijf, dat haar een goeden naam had bezorgd.

Laat ik hier ook nog vermelden, dat er in die dagen geen enkele bloemenwinkel was. Wèl had men op de marktdagen aan de noordzijde der Vischmarkt een plaatsje bestemd voor de enkel;e tuiniers, die daar wat potbloemen verkochten: weinig zaaks, meest geraniums, fuchsia’s en balsemienen. Gesneden bloemen waren nergens te koop.

(1)
Dat men toen een groot gedeelkte van het jaar zonder vruchten zat, was vooral een bezwaar als men gasten had. Om aan dit gemis een weinig tegemoet te komen, plaatste men steeds twee kristallen compotes op de tafel: een met gember en de andere met ingemaakte morellen. Wat er ook verder voorgediend werd, men kon er zeker van zijn, dat die twee compotes nooit ontbreken zouden.

(2)
Dit heeft zij o.a. getoond in een reclame-commissie voor den U.O (?), waar zij den oud-burgemeester Van Roijen afsnauwde, gelijk ik elders verteld heb. Haar echtgenoot Filippus was een knappe man wien de livrei als pedel van Vindicat goed kleedde. Hun oudste zoon is lange jaren de voortreffelijke paukenist van het Harmonie-orkest geweest, terwijl een andere zoon daar de contrabas bespeelde. Andere kinderen hebben den handel met groenten en fruit in verschillende winkels voortgezet.

October 1932″

—

Bron: RHC Groninger Archieven, Toegang 1501 (Verzameling losse stukken Gemeentearchief Groningen) inv.nr. 369.6 (aantekeningen door W.J. Roelfsema Hzn. over het dagelijks leven in Groningen etc., eind 19e – begin 20e eeuw) katern VI, pag. 84-87.

Groninger Courant 9 december 1855.

Groninger Courant 16 oktober 1857.

Nieuwsblad van het Noorden 4 december 1889.

Nieuwsblad van het Noorden 8 februari 1891.