Een bijenveiling in Beerta

Onderlegger collectie RHC Groninger Archieven 1536-6973.

Eind maart 1889, aan het begin van een nieuw bijenseizoen, liet Eildert Schuitema, de bakker in Beerta die mijn betovergrootvader het geld voor zijn huis voorschoot, 116 korven bijen veilen door de “uitveiler” Girbe Smilda. Of Schuitema al deze overwinterde bijenvolken zelf aangehouden had, is onbekend, maar zou ook weer niet zo vreemd zijn – honing vormde immers een ingrediënt voor koek, een eminent bakkersproduct. In elk geval werden alle hoogste biedingen op de veiling van zijn volken genoteerd in een proces-verbaal, dat bewaard bleef in het archief van notaris Koning te Finsterwolde. Uit dat stuk kunnen we bijvoorbeeld een indruk krijgen, wie er in de omgeving zoal bijen hield.

Schuitema’s 116 korven met bijen kwamen per stel of paar onder de hamer. In totaal ging het dus, afgezien van bijzaken, om 58 kavels. In onderstaande tabel heb ik alle 16 hoogste bieders op deze kavels in hun volgorde van opkomst opgesomd met de aantallen kavels die ze uiteindelijk in de wacht wisten te slepen:

(De initialen van de voornamen der 16 bieders, hun volledige achternamen, hun woonplaatsen en de in de wacht gesleepte stellen korven komen uit het proces-verbaal van veiling. De volledige voornamen en de beroepen zijn aan de genealogische database Alle Groningers ontleend.)

Herkomst bieders
Allereerst de plaatsen waar deze hoogste bieders vandaan kwamen – deze zijn met rode stippen op bovenstaand kaartje weergegeven. Die stippen overziende, was de veiling van regionaal belang: alle hoogste bieders kwamen uit de kleistreek bij de Dollard. Zeven waren er afkomstig uit Beerta en twee uit Finsterwolde. Andere plaatsen uit de omgeving waren slechts met een enkele hoogste bieder vertegenwoordigd. Opvallend is dat de hamrikken (Nieuw-Beerta, Nieuwolda en Nieuw-Scheemda) als plaats van herkomst ontbreken, net als Oostwold, Nieuweschans en Winschoten.

Beroepen

De arbeiders en dagloners enerzijds en de (kleine) middenstanders anderzijds hielden elkaar zo’n beetje in evenwicht. Zeer opvallend voor deze omgeving is de afwezigheid van boeren. Blijkbaar imkerden die niet? Voor de arbeiders en middenstanders die dat wel deden, was het houden van bijen waarschijnlijk vooral een nevenverdienste.

Prijzen
Het hoogste bod voor een stel korven met bijen varieerde van ƒ 2,30 tot ƒ 13,50; het gemiddelde zal zo’n ƒ 6,- à ƒ 7,- per stel geweest zijn. Lege korven deden bij het nevenspul zo’n ƒ 2,- à 2,50 per paar, zodat een gemiddeld volk netto een gulden of 2 deed. Naarmate de veiling vorderde, stegen overigens de hoogste biedingen. Mogelijk kwamen de kwalitatief betere volken pas later onder de hamer, al kan het ook zijn dat de animo om te bieden opliep naarmate de veiling vorderde – het een sluit uiteraard het ander niet uit.

—

Bron: RHC Groninger Archieven, Toegang 110 (archief notaris AH Koning Finsterwolde) inv.nr. 76 (bundel akten uit 1889), akte nr. 90 d.d. vrijdag 29 maart 1889.