Verloting scheuvels
Geplaatst op: 1 februari 2019 Hoort bij: Geschiedenis 13 reactiesHet gedane verzoek van Jan Aljes op Den Ham teneinde het gerequireerde gerigtsconsent te erlangen om op vrijdag den 27 december aanstaande aldaar enige paren scheuvels te laten verloten, is aan dezelve geaccordeerd.
Bron: RHC Groninger Archieven, Toegang 735 (gerechten Westerkwartier) inv.nr. 411 (civiele zaken) fol. 453: rekest en apostille van woensdag 11 december 1805.
groninganus 
Belangrijk om schaatsen te bezitten en als ze dan ook nog goed waren, beter dan de meeste die arbeiders konden betalen… Mijn oom schaatste toen hij nog vrijgezel was, vlak voor de oorlog, om zijden spek en pongeltjes peulvruchten en zo, ik weet niet of hij dat nog deed toen hij met een zuster van mijn vader trouwde ik denk het wel, zijn loontje zal wel geen vetpot geweest zijn, in ieder geval ging hij als het warmer was met blote voeten het Wad op, om zodoende een aantal scharretjes te vangen, eens een stroper, altijd een stroper, hij werd dicht bij het huis van IJe Wijkstra geboren, dus in een arm gebied, waar de wet voor mijnheer was geschreven en een armoedzaaier maar moest zoen hoe hij aan de kost kwam, o.a. via stropen dus. Xaféhouders schreven ook wel schaatswedstrijden uit, of sjoelwedstrijden, een soort van voorloper van het darten dus, Reina
Daar heb ik ook wat over:
Wat zijn er in de afgelopen eeuwen toch veel woorden uit onze taal verdwenen. Zonder jouw ‘vertalingen’ in het gelinkte artikel had ik er echt geen touw aan vast kunnen knopen waar het over ging. Een schaats werd in de begintijd kennelijk een scheuvel genoemd, en een schaatswedstrijd was een ‘scheuvelloop’. En als mensen ruzie hadden met handgemeen was er sprake van een ‘slagerie’. Maar die meneer Aljes moest dus toestemming hebben van de rechter om een paar schaatsen te mogen verloten? Was dat dan een prijs voor een schaatswedstrijd? Maar de mensen die daar aan meededen hadden toch al schaatsen?
Het was een verloting, waarbij de paren schaatsen als te winnen prijzen golden. Voor get organiseren van een verloting moest je overheidstoestemming hebben, is nu nog zo overigens.
Dank. Helder!
In mijn jeugdjaren 1950-60 werd in de volksmond ( plat) ook het woord scheuvel gebruikt. De Paterswolde-Eelde ijsbaan lag vrijwel op de grens van Drenthe-Groningen waar we heel wat baantjes hebben gescheuveld. ’s Avonds was het beste.
Misschien werd de term ‘scheuvel’ alleen in het noorden des lands gebruikt, of misschien was het ook wel algemeen in het hele land een vroege term voor wat men later schaats is gaan noemen.
Grappig dat je Paterswolde-Eelde noemt, in die volgorde. Kennelijk is die aanduiding ook een tijd gebruikelijk geweest. Tegenwoordig staat er Eelde-Paterswolde op de plaatsnaamborden. Op zich lijkt me dat ook logischer, omdat bij een tweelingdorp met twee namen in één plaatsnaam meestal de belangrijkste vooraan staat. En Eelde was toch de hoofdplaats van die gemeente. Maar soms zijn ze redelijk gelijkwaardig en worden beide namenparen soms door elkaar gebruikt. Zo had ik een poststempel Jutrijp-Hommerts uit rond 1900. Terwijl de gemeente Wymbritseradiel op haar site sprake van Hommerts-Jutrijp, en de lokale sites beide namen afwisselend gebruikten.
Het was een beetje eigenbelang. Wij woonden in Paterswolde en de ijsbaan was in Paterswolde, op spuugafstand van de Meerweg. Ik weet niet of Eelde haar eigen ijsbaan had. De gemeente was inderdaad Eelde-Paterswolde.
Dank voor de info. De gemeente heette ‘Eelde’. De huidige gemeente Tynaarlo hinkt een beetje op twee gedachten met dit ‘tweelingdorp’: voor de postadressen zijn het nog altijd twee aparte dorpen, in dat opzicht woont men dus nog altijd in ‘Eelde’ of ‘Paterswolde’, maar ter plekke staat op de plaatsnaamborden tegenwoordig Eelde-Paterwolde, omdat men ze gezien de aanelkaargegroeidheid in de praktijk kennelijk als één plaats(naam) beschouwt.
Maar in de oude gemeente Eelde stond het nieuwe gemeentehuis in Paterswolde (het oude gemeenteuis van Eelde werd café en stond in …Eelde, branden werden eerst aangemeld in Café Ratering, bijgenaamd Harm Rat en later in het gemeentehuis van Eelde te Paterswolde. In Eelde en Paterswolde heerste vroeger Inu nog?) een streekderbystrijd wie het belangrijkst was.Overigens werd de familie Rutgers met de bijnaam rötten vereerd, in het ABN ratten, om de verwarring onder niet Eeldenaren (gemeente!) nog groter te maken. Reina
Dank voor de info. Ik nam als vanzelfsprekend aan dat de grootste plaats en naamgever van de gemeente ook wel het gemeentehuis zou hebben, maar dat was hier sinds 1939 dus niet meer zo.
Ja, inderdaad stond het ‘Nieuwe Gemeentehuis’ van de gemeente Eelde , in Paterswolde aan de Legroweg, waar het nog staat. Het ‘oude gemeentehuis’ ( O.G.) was aan de Hoofdweg in Eelde dichtbij de Herv.Kerk. Dat gebouw was van 1654 en oorspronkelijk een Schulten huis, daarna prive huis, burgemeesters woning en eindelijk Gemeentehuis, tot het nieuwe klaar was in 1939. Het O.G.is volgens mij nooit een cafe geweest. Het is een nationaal monument van bijzondere historische waarde, en is in de vroege zeventiger jaren gekocht en ‘omgebouwd’ en heeft de naam ‘Nijsinghhuis’, een soort kunst museum, terwijl de historische punten gelukkig bewaard zijn gebleven.
In 1953-54 was mijn schoolklas bijna een jaar ‘gezeteld’ het O.G. terwijl onze school in Paterswolde in verbouwing was. Het was een langere wandeling en de eerste keer dat we onze middag-boterham op school verorberden. Flesjes melk werden gebracht van de melk fabriek aan de overkant.
En dit alles n.a.v. een paar scheuvels….. 🙂
Het klinkt alsof dat strijdig is met elkaar (óf het oude gemeentehuis werd later een café, óf het oude gemeentehuis is nooit een café geweest), dus dat triggerde mij om het even uit te zoeken. Wat blijkt: het is allebei waar! Er zijn namelijk twee ‘oude gemeentehuizen’ geweest, en wel als volgt: het eerste gemeentehuis, tevens café/herberg, was de huidige ‘Herberg van Hilbrantsz’ (Hoofdweg 90), vanaf het begin van de gemeente (1811) tot 1893 (vanaf 1997 heeft dit pand gedurende een aantal jaren ‘Herberg Oud Gemeentehuis’ geheten).
In dat jaar wordt het Nijsinghhuis vlak ernaast (Hoofdweg 80) het gemeentehuis (wat nooit een café is geweest of geworden), tot het gereedkomen van het gemeentehuis in Paterswolde in 1939. Het Nijsingghuis werd/wordt óók wel Oud Gemeentehuis genoemd. Vandaar de verwarring dus…
Ik heb ze hier alledrie op een rijtje beschreven: https://www.plaatsengids.nl/eelde-paterswolde#bezienswaardigheden