Kindermoord in Aduard

Op 6 juni 1716 verdringen de inwoners van Aduard zich voor een pas aangeslagen plakkaat op het rechthuis. Het is een verzoek van Evert Joost Lewe, de dorpsheer, om inlichtingen te geven in een zaak die al enige weken speelt: op zondag 24 mei was er in het lokale Binnendiep bij de schipperstrap een dood kind gevonden, drijvend in het water,

“dat seer apparentelijk op een moorddadige wise is van het leven gebraght.”

Het plaatselijk gerecht deed al het mogelijke om dader of daderes van deze “onmenselijke gruweldaet” op te sporen, maar tot dan toe vergeefs. Daarom loofde jonker Lewe, die nog in eigen persoon recht sprak, een beloning uit van 50 gulden voor degene die hem de inlichting zou verschaffen welke zou leiden tot de aanhouding van de dader of daderes. De naam van de tipgever kon desgewenst geheim blijven. In zijn tekst speelde Lewe sterk in op het geweten van eventuele getuigen. Volgens hem had het vrij rondlopen van de dader ook algemene gevolgen,

“geconsidereert dat dit ontsielde kint bij den Groten God als om wrake roept, en dat diergelike infame en onmenselike misdaden ongestraft blivende, de sonde op het lant blijvt, en dat in een tijt daer Gods hant sigh so merkelijk in toorn en grimmigheijt over ons gehele lant uitbreidet…”

Anders gezegd: het onbestraft rondlopen van de dader lokte de wrake Gods uit, bijvoorbeeld in de vorm van brand, een (vee)ziekte, overstroming of wat voor rampspoed dan ook.

Dat is enigszins verrassend , want bij de bevindelijke partij die het altijd al zo bekeek was de staatsgezinde jonker Lewe absoluut niet geliefd. Terwijl hij zich toch in bevindelijk-gereformeerde termen uitte in het plakkaat. Staatsgezindheid hoefde blijkbaar nog niet te betekenen dat iemand de (proto-)Verlichting omarmde – een combinatie van staatsgezinde, anti-orangistische en een min of meer bevindelijke geloofsopvatting was blijkbaar ook nog mogelijk.

Of deed Lewe maar alsof, en uitte hij zich in dergelijke termen omdat hij zijn pappenheimers zo het beste mee kon krijgen?

—

Bron: Groninger Archieven, Toegang 735 (Rechterlijke Archieven Westerkwartier) inv.nr. 178.