Drenthe heeft Hel en Vagevuur dubbel

Bron: HisGis Drenthe, veldnamenkaart.

In 1723 is er voor de Etstoel, de hoogste rechtbank van Drenthe, een procesje over het onderhoud van de Leck of Leek, een waterlossing door de groen- en hooilanden (maden) van de marke Alting en Klateren ten noordoosten van Beilen. Het venige stroomje op de grens van twee verkavelingsblokken mondt uit in de Beilerstroom. Als veldnamen worden in dit proces genoemd De Hel (voor groenland) en het Vagevuur (voor hooiland).

Uiteraard heb ik ze even gekeken of deze namen te vinden zijn op de Drentse veldnamenkaart onder Hisgis. Deze is gebaseerd op aantekeningen van de veldnamenonderzoeker Wieringa, die allerlei boeren interviewde, maar helaas ook wel actuele namen mengde met historische, zodat je eventuele ontwikkelingen niet meer kunt zien. Inderdaad zijn op de HisGiskaart de veldnamen te vinden.

Opmerkelijk is, dat dezelfde toponiemen voorkomen bij Nietap in Noord-Drenthe. De Leek was daar oorspronkelijk een veenstroompje, parallel aan het later gegraven Leekster Hoofddiep. Ten oosten ervan lag De Helle, vanaf de veertiende eeuw tot ca. 1780 de gangbare naam voor een (voormalige) uithof van het klooster Aduard Na 1780 kreeg De Helle hier de aangenamer klinkende naam Terheijl. Ten oosten daarvan lag en ligt nog steeds Het Vagevuur. Maar Noord-Drenthe heeft nog iets extra’s, want bij De Hel en Het Vagevuur lag (en ligt) er ook nog een boerderij Romen, een naam die bij Beilen nou juist ontbreekt.

In Noord-Drenthe was de Helle duidelijk het oudste toponiem. Het betekende zoals als laag , drassig land. Toen de naamsoorsprong hier niet meer begrepen werd, kwamen er Vagevuur en Rome naast, die beiden refereerden aan  het (voormalige) kloosterbezit. Bij Beilen lijkt zo’n aanleiding helemaal afwezig: Kloosterbezit was niet perse nodig om naast een Hel een Vagevuur te zien.