Doodslag en zoengeld

De Afghaanse Taliban spelen wel mooi weer voor de buitenwacht, maar zijn niet van zins hun strafrechtelijke praktijken te hervormen, zo bericht Associated Press. Executies zullen misschien niet meer in het openbaar worden voltrokken, maar verder verandert er niets ten opzichte van de jaren negentig. In het bericht trof mij vooral deze passage:

Executions of convicted murderers were usually by a single shot to the head, carried out by the victim’s family, who had the option of accepting “blood money” and allowing the culprit to live.

Dat accepteren van een ‘vergoeding’ of zoengeld door de nabestaanden van het slachtoffer in ruil voor genade voor de moordenaar, was een mogelijkheid die begin 17e eeuw ook nog in Groningen en Drenthe bestond. Ik kwam deze meermalen tegen. Bij de sententies door het stadsbestuur zit er bijvoorbeeld een uit 1616 wegens een doodslag, begaan door een Hindrik Cranssen, Deze nam de benen, terwijl het bloed van zijn slachtoffer “na dezen stadsboek niet bevredigd” was. Hij had zich dus niet verzoend met de familie. Daarom zou er op de uitvaart, bij het graf van de dode uit naam van de familie “moord geroepen worden”. Doordat hij zijn schuld niet delgde, was Cranssen vervallen verklaard van al zijn rechten en verviel hij van (half) civiele rechtsregeling in een puur lijfstraffelijke, als hij gepakt werd. Soortgelijk moordgeroep klonk ook in 1617 en 1618 nog bij begrafenissen na manslagen.

Naar het zich laat aanzien was Cranssen van een gegoede familie, voor het kunnen afkopen van een doodslag moest een dader ook wel over voldoende geld kunnen beschikken. Voor onbemiddelde daders gold deze mogelijkheid niet, die kregen, als de overheid de hand op ze wist te leggen en hun delict voldoende bewezen achtte, te maken met de volle kracht van de wet in de vorm van zwaard, galg of rad.

De laatste keer dat ik zo’n vergoeding wegens doodslag tegenkwam, was bij een kwestie in Havelte, ca. 1670. De kandidaat voor een bepaalde functie kwam volgens diens tegenstanders niet in aanmerking omdat ze die functie zagen als vergoeding wegens een doodslag begaan door de lokale schulte Struuck.

Het afkopen van doodslag met zoengeld was een regeling die in de Middeleeuwen veelvuldig werd toegepast bij vetes. In dit opzicht loopt Afghanistan opnieuw een half millennium achter.