Kerst in Drenthe

Historische opnamen uit een verleden dat we zelf meemaakten werken vaak ontnuchterend op onze uniciteitswaan. Neem het onderstaande filmpje – de kinderen droegen dezelfde soort kleding als wij, aan de muur hing precies hetzelfde Tomado-rekje als bij ons, waar exact dezelfde ‘spaar-encyclopedie’ in stond. Wel waren de huishoudens die in beeld komen wat luxer. Kalkoen kwam bij ons niet op tafel, wij hadden geen open haard en zelfs heel lang geen electrische kerstboomverlichting. Maar voor de rest – zo was het bij ons, in de jaren zestig, zeventig:

Het filmpje komt van het Drents Archief. De meneer die in een van de laatste scènes een kerstboom optuigt, doet me sterk denken aan Frits Lutterop, een ambtenaar van de gemeente Havelte met historische interesses.

Het Winterboek – gevarieerd leesvoer

De wederverkoper van de Geïllustreerde Pers kwam pas op zaterdagmorgen bij ons aan de deur, terwijl hij de Donald Duck en Pep zelf al op donderdag in huis had. Van dit tergende oponthoud wilde ik af. Hij had er geen bezwaar tegen dat ik de bladen bij hem op kwam halen. Hij woonde aan een zandpad dat een bos inliep, in een villaatje met witte muren, roodwitgroen geschilderde luiken en een rood pannendak. Om dat dak heette het huis Roodkapje, welke naam met sierlijke letters geschilderd stond op een ovale plank met boomschors rondom. Je moest achterom. Vlakbij de open achterdeur, achter de mat met klompen, lagen de stapels begerenswaardig leesvoer.

Desondanks kwam de wederverkoper nog wel gewoon bij ons aan de deur, want bijna elke winter kocht mijn moeder – een fervent Margriet-lezeres – een Winterboek van hem. Zo’n Winterboek was een ronduit gevarieerd geheel met prachtige tekeningen, fijne verhalen, gedichten, trucs en kunstjes, spelletjes en raadsels.

Er blijkt nu een website aan het fenomeen Winterboek gewijd te zijn, waarop onder meer alle omslagen staan. Diverse komen me bekend voor, juist ook oudere uit de jaren veertig, kennelijk kocht of kreeg mijn moeder ze ook als tiener al. Graag attendeer ik op de site. Bij deze.

Via

Het was Liz, theaterdocent in spe

Jonges, kennen jullie haar nog? De frömde juffer aan de deur? Wier ontmaskering anderhalf jaar geleden al ophanden leek, maar niet geperfecteerd werd?

Ik weet nu hoe ze heet en wat ze deed.

Ik had al een hele poos niet naar mijn referrer urls gekeken, maar zonet deed ik het, en toen viel me een tjilpzegtdemus hyves op. Link aangeklikt en wat lees ik daar?:

“In mijn eerste jaar theaterdocent moest ik – als inleving in de rol die ik speelde in een toneelstuk – door de straten van Groningen lopen als uber trutje à la Marijke Helwegen.
Volledig over the top opgemaakt moest ik bij mensen aanbellen en vragen stellen over mijn uiterlijk (Dat ging ongeveer zo: ”Hallo meneer, vindt u mij knap? Wat vindt u van blonde vrouwen eigenlijk? Bent u van mening dat blonde vrouwen dommer zijn dan donkere vrouwen?” etc.).
Ik ben zo bij 2 huizen langs geweest EN bij een autobedrijf, om zo es even een praatje te maken met mensen.
Alles goed en wel, het ging voorspoedig, totdat één van de mensen waar ik aanbelde, vreselijk ging twijfelen aan de geloofwaardigheid van dit alles. ”Theatraal” vond ‘ie het en hij lachte me recht in mijn gezicht uit (gelukkig kon ik mijn eigen lachen inhouden anders had ik mijn hele act verpest).
”Mag ik een foto van jou maken?” vroeg hij.
Op mijn aller truttigst antwoordde ik: ”maar natuurlijk meneer, ik voel me vereerd hihihi”, Niet wetende dat dit alles nog een lang vervolg zou hebben. Lees onderstaande blog (…) waar je mij in volledige ”Marijke – hoedanigheid” gekleed en geplamuurd ziet.”

Het was dus Liz, die een opleiding tot dramadocent volgt. Zo ver zat ik er niet naast.

Een van haar vriendinnen wil me nog lekker even door laten spartelen in mijn onwetendheid. Kan iemand met Hyves daar melden dat ik wel zo’n beetje uitgesparteld ben?

Weer vriendjes

Na een goed gesprek met de directeur van Oude Groninger kerken over die kwestie van laatst heb ik mijn lidmaatschap hervat.

‘Laat de heren maar mooi weer spelen van hun eigen geld’

Stichting Oude Groninger kerken mag mij uitschrijven als lid. De redactie van haar blad denkt dat ze auteurs volstrekt willekeurig kan behandelen.

Begin deze maand viel een artikel uit voor het komende nummer van ‘Groninger Kerken’. “Met enige spoed” zocht de redactie een vervangende bijdrage. Omdat een van de redactieleden een verhaal van me gehoord had over diaconale collecte-opbrengsten in het Oldambt, dit mede in verband met offerblokken, kwam de redactie op het idee om mij over die materie een stuk te laten schrijven. “Idealiter” zou het er binnen een week moeten liggen:

“Maar mogelijk is dit een onredelijk verzoek.”

Ik berichtte de redactie dat een stuk over collecten en collecte-methoden binnen een week inderdaad iets teveel geëist was. Maar ik had nog een stuk over de bevindelijke dominee Christophorus Eyssonius van Finsterwolde, dat ik zou kunnen optuigen. Ik vroeg of ze er naar wilden kijken:

“Schiet er maar even op.”

Het antwoord kon je voorspellen. Groninger Kerken gaat bijna alleen over materiële zaken, en het aangeboden verhaal heeft die duidelijk niet als thema. Maar als er een materiële opstap gevonden zou kunnen worden, zo dacht de redactie, dan was dat wellicht de mouw om eraan te passen.

“Is er geen grafsteen van die Eyssonius?”,

luidde de vraag. Die bleek er inderdaad nog te zijn. Het grafschrift werd nog mooi gevonden ook. Ten overvloede kreeg ik op het hart gedrukt hoe het stuk zou moeten beginnen:

“Zoals je weet gaat ons tijdschrift primair over kerkgebouwen en hun inrichting en daarom zou het stuk ons inziens geopend moeten worden met een beschrijving van de grafsteen uit 1745 en het aardige grafdicht. Dat deze zerk een persoon bedekt die een groot tumult in het Oldambt veroorzaakte, is dan een goede brug naar het eigenlijke verhaal.”

Wel zat er naar de smaak van de redactie nog te veel “kerkelijke terminologie” in. Of dat niet wat minder kon?:

“…enkele archaische termen geven weliswaar kleur aan het stuk, maar zijn tegelijk voor veel van onze lezers (die voor een groot deel niet-kerkelijk zijn) niet eenvoudig te begrijpen. Een korte toelichting van begrippen als binnen- en buitencollatoren, classis, het consistorie en vaandrig is daarom noodzakelijk, en ook de term bevindelijk zou even moeten worden omschreven.”

Zaterdag bewerkte ik het verhaal. Als ik de ‘moeilijke’ termen er niet uit schreef, dan vertaalde ik ze wel. Omdat de redactie een uitgebreide tekstbehandelingsinstructie meestuurde, was het niet allemaal even aangenaam werk. Bovendien moest het stuk voorzien worden van noten, terwijl sommige van mijn aantekeningen poter bleken. Om binnen het gegeven bestek ruimte te maken voor grafsteen-tekst, lead, tussenkopjes, personalia en noten beende ik de oorspronkelijke tekst behoorlijk uit. Ik was redelijk tevreden over het resultaat. Die tevredenheid vergoedde het gemis van een zaterdag die ik véél aangenamer had kunnen doorbrengen.

Natuurlijk wist ik dat dat de redactie het nog zou bespreken, maar dat leek me geen probleem. Helaas was dat een enorme vergissing. Ik kreeg gistermiddag een mailtje dat de redactie het stuk niet accepteerde. “Bijdragen voor ons tijdschrift moeten gaan over kerkgebouwen of objecten in die kerkgebouwen”, schreef ze,

“…waarbij het zwaartepunt in de materièle cultuur ligt. Soms kan daarvan afgeweken worden, zoals onder meer in onze rubriek ‘Een bijzonder verhaal’ wel gebeurt. Bij jouw stuk is de grafzerk en het grafdicht een aanleiding, maar niet de kern. “

Mij brak de klomp. De afspraak was immers het verhaal te openen met de grafsteen, een aanleiding die “een goede brug” was “naar het eigenlijke verhaal”. Aan die opdracht had ik me gehouden, Terwijl ik dat nu achteraf als verwijt om de oren geslagen kreeg.

Eenzelfde pietluttige geest als uit de auteursinstructie, sprak uit het zogenaamde “inhoudelijke commentaar” dat ik meegeleverd kreeg:

“Zo vroegen wij ons af wat uiteindelijk je conclusie is: gaat het hier om een theologisch conflict, een sociaal conflict of gewoon om een ordinaire onmin tussen personen?”

Volgens mij ligt het er duimendik bovenop dat het primair om een theologisch conflict ging. Maar ja, voor sommige mensen moet je zoeiets uitspellen, blijkbaar. Zonder dat aspect was ik ook totaal niet in het verhaal geïnteresseerd geweest! Uiteindelijk kan je zo’n conflict moeilijk scheiden van persoonlijke animositeit. Het is een historisch verhaal met mensen van vlees en bloed, geen dorre chemische analyse, waarbij alles in zuivere factoren kan worden ontleed!

De redactie:

“Ook vinden we de context van het piëtisme iets te snel verondersteld.: gaat het bij het grafdicht daadwerkelijk om piëtisme of waren vergelijkbare grafdichten ook elders gebruikelijk. Wat maakt het rijm voor Eyssonius bijzonder?”

Eerder moest ik “kerkelijke terminologie” en “archaische termen” vermijden die “niet eenvoudig te begrijpen” waren “voor niet-kerkelijken.”. Nu wilde men dat ik zou uitweiden over de “context van het piëtisme”. Maar zoiets zou toch zéker ten koste gaan van het “eigenlijke verhaal”? Bovendien, je gaat voor een stukje lokale historie van een paar pagina’s toch niet eerst een uitgebreide vergelijkende studie schrijven over grafdichten in allerlei andere dorpen van Stad en Lande? Dat zou nog veel meer ten koste gaan van “het eigenlijke verhaal”.

De redactie:

“Tot slot hadden wij moeite met enkele formuleringen, waar die op ons iets te anekdotisch overkwam (vb. ‘zwartkous’, ‘dikke boer’).”

De formuleringen die de redactie hier anecdotisch noemt (wat weer een angst voor de anecdote, trouwens) zijn niet zozeer anecdotisch, omdat woorden op zich helemaal niet anecdotisch kunnen zijn. Wel zijn die formuleringen populair, dat is zo. Maar het blad ‘Groninger kerken’ is toch geen wetenschappelijk publicatiemedium?’ Het stuk moest toch bevattelijk geschreven worden, met het oog op de lezers die van toeten noch blazen weten?

Men wilde gewoon een ander verhaal dan ik – conform de eerdere instructies – geschreven had. Geen enkel excuus voor het zwalkbeleid, integendeel, men had ook nog de euvele moed om te vragen of ik er nog eens overheen wilde gaan:

“…vraag zou zijn of je het ziet zitten om het verhaal op grond van het genoemde commentaar om te werken. dat zal enige inspanning vergen. Mocht je er niet voor voelen, dan hebben wij daar begrip voor.”

Fijn. Bedankt nog. Ik heb ze teruggeschreven dat hun kritiek innerlijk inconsistent, nogal willekeurig en daarmee onheus was. En dat ik het stuk NIET nog eens een keer ging omwerken. Want dan kwam er vast wel weer andere willekeurige en innerlijk tegenstrijdige en onheuse zwabberkritiek.

Deze redactie boezemt me geen vertrouwen meer in. En omdat ik de indruk heb gekregen dat publicatie in het blad eigenlijk voorbehouden moet blijven aan redactieleden die het maar vervelend vinden dat anderen een plekje in hun zwaar gesubsidieerde speeltuin innemen, heb ik meteen ook maar mijn donateurschap opgezegd van de stichting die het blad uitgeeft.

Laat de heren maar mooi weer spelen van hun eigen geld.

Update vrijdag 6 november 2009:

Na een goed gesprek met de directeur van Oude Groninge kerken heb ik mijn lidmaatschap hervat.

Het aardeduistere platteland

Ik rij bijna nooit op mijn fiets, ’s avonds. Laat staan dat ik dat doe op het platteland. Ik was helemaal vergeten hoe donker het daar zonder maanlicht kan zijn. Niet handig, dat ik mijn lichtsetje thuis liet liggen!

In Rodehaan me vermaakt bij één set Fearless Goat Hunters. Met de pauze, om ongeveer tien uur, weer weg. Eerst een beetje bang voor politie, maar op zo’n maanloze nacht heb je als lamploze fietser heel andere problemen: anderen zien jou niet, en vooral, je ziet zelf bijna geen hand voor je ogen op dat aardeduistere platteland.

Tussen Saaxum en Ezinge nog rode rijwielstroken, maar die geven, besef je, alleen maar schijnzekerheid bij dronken automobilisten.

Vanaf Feerwerd geen wegmarkeringen meer. Toch maar over de Feerwerdermeeden en dan zoveel mogelijk de fietspaden door de landerijen volgen. Dat je die goed kent is een pre.

Bij het hoogholtje over het Aduarderdiep zat een visser in de berm met een zaklantaarn te spelen. Het was dat ik hem op de heenweg al had gezien, anders zou ik aan een dwaalicht hebben gedacht.

Op de fietspaden loert een ander gevaar: paaltjes en hekken. Tussen Oostum en Wierumerschouw ben ik op een hek gebotst, mooi dat ik niet zo hard reed. En bij Oostum mopperden tegenliggers, terwijl ik nog wel zo hard Carron Lough Bay floot om ze op mij te attenderen.

Als er op de gewone wegen auto’s aankwamen, ging ik maar even op een dam staan. Tussen Wierumerschouw en Paddepoel krijg je een  donkere kleur asfalt, zodat je de weg haast niet meer onderscheiden kunt. Die weg kronkelt bij Wierum, en daar ben ik dan ook eens keer in de zachte berm beland.

Het roefje van Vermaning

Vandaag in het papieren DvhN maar liefst drie stukken over de ophef die zou zijn ontstaan door de benoeming van een vermeende Vermaning-aanhanger bij het Groninger Instituut voor Archeologie.

Deze week bleek me bij Flanor al, dat de jongere generatie helemaal niet meer weet wie Tjerk Vermaning was: een per woonschip rondtrekkende grasmachine-slijper die als amateur-archeoloog “opzienbarende vondsten” uit de oude steentijd deed. “Officiële archeologen” zetten vraagtekens bij de echtheid van zijn Neanderthaler-artefacten. Maar in die linkse jaren zeventig kozen journalisten volautomatisch partij voor de underdog, en vervolgens ontstond er een enorme, zich jaren voortslepende affaire. Inmiddels staat het wel vast dat veel van Vermanings’ artefacten vals waren. Maar ook heeft de mening postgevat dat Vermaning zelf ge-, of liever misbruikt werd. Door iemand achter de schermen die de professionele archeologie beentje wilde lichten. In die opvatting was Vermaning slechts een bijgoochem.

Dat ter inleiding. Indertijd, begin jaren zeventig, maakte de archeologie qua publieksbelangstelling een enorme opgang, onder meer door de Teleac-cursus die op een van de twee Nederlandse TV-zenders te volgen was. In Meppel richtten leerlingen van de Kweekschool (PA) een afdeling op van de Nederlandse Jeugdbond ter Bestudering van de Geschiedenis (NJBG). Daar werd ook ik, als enige VWO-leerling, lid van. De afdeling vroeg Tjerk Vermaning, die net met zijn schip bij de Galgenkampsbrug was komen liggen, of hij voor haar een cursus archeologie wilde geven, en daartoe bleek Vermaning bereid.

Maar Vermaning heeft die cursus nooit kunnen afmaken. Halverwege kreeg hij een hartaanval. Op dat moment reisden de Kweekschool-leerlingen net voor een schoolreis af naar West-Berlijn. Aan mij de vraag, of ik namens de NJBG-afdeling Tjerk Vermaning op zijn schip een bloemetje wilde komen brengen.

Nou, dat wilde ik wel natuurlijk! Wat ik me van dit ziekenbezoek vooral herinner was het roefje waarin Vermaning en zijn vrouw woonden. Ik had veel verwacht, maar niet de enorme hoeveelheid kitscherige rood- en geelkoperen voorwerpen, die dit roefje moesten opsieren. Het leek waarachtig wel een inrichting uit de Jordaan. Vermaning toonde zich ingenomen met de bloemen en liet me enkele recente vondsten van hem zien. Hij vertelde over zijn plan om een museum in het ruim van zijn schip te maken. Maar als ik wat zei, leek dat niet echt tot hem door te dringen. De gevierde amateur-archeoloog, anders beslist niet op zijn mond gevallen, viel peinzend stil en daarom hield ik het ook vrij snel voor gezien. Ik meen dat ik na een klein half uur alweer op de wal stond.

De vervalsings-affaire was een poos later, met de arrestatie van Vermaning. Voor mijn hele omgeving gold ik opeens als de deskundige die zijn mening over de kwestie moest geven. Eerlijk gezegd wist ik het ook niet. Ik zat zelf een beetje in de spagaat tussen de gemanipuleerde publieke opinie en het oordeel van de wetenschap. Mij bekroop toen al het gevoel dat de media al te gemakkelijk de kant van Vermaning kozen. De echte underdogs, dat waren de wetenschappers indertijd.

Lezing bij Flanor

Het optreden bij Flanor verliep redelijk goed. Het was mijn eerste lezing sinds tien, twintig jaar en ik zag er tegenop, maar het was weer eens: de mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest. Ik hoorde gegrinnik en gegniffel in de zaal en dat zijn geluiden die ik heel graag mag horen. Me nu toch maar eens gaan inschrijven bij de Speakers Academy. 😉

Oppaspoes

Hare Majesteit kwam wel eens bij me logeren, in de zomer, als haar oppassers er eens uit moesten. Eerlijk gezegd vond ik haar af en toe best een mormel. Ze was vaak misnoegd, nukkig en nurks.

Ze gaf heus wel eens kopjes en kwam wel eens op schoot, maar dan mocht je haar absoluut niet aaien. Of bij hoge uitzondering bovenop haar koppie. Elders leverde steevast gegrom, een haal of een knauw op.

Er zat iets van een blauwe Rus in, zeiden haar oppassers. Mevrouw de tsarina is maar liefst 21 jaar geworden, een bewijs dat je ook met een ontevreden kattekop heel oud kunt worden.