Ivanhoe-stadium

Mijn weg tot de historie kende een Ivanhoe-stadium:

UNCTAD III en de mondiale bewustwording

Deze sticker kwam onverwacht tevoorschijn uit een plaatjesboek over Azië en Oceanië. UNCTAD III  nu veertig jaar geleden, was een conferentie over de ongelijkheid in de wereld, de onrechtvaardigheid in de wereldhandel,  het met tariefmuren buitenspel zetten van ontwikkelingslanden.

De sticker is me verkocht door een klasgenote die actief was voor de Wereldwinkel in Meppel. Jongeren van nu zal het vreemd voorkomen, maar het vrij abstracte en ingewikkelde UNCTAD III was hèt gespreksonderwerp in die tijd. Daar hield je je mee bezig, of werd je geacht je mee bezig te houden, als jongere in 1972: Daar discussieerde je over onderweg naar en vanaf school en ook in de klas, zelfs met sommige leraren.

Voor menigeen was Salvador Allende, de gastheer en porder van de conferentie,  een held, Maar er waren er zeker ook, die daar anders over dachten. In elk geval kreeg de president van Chili zijn zin niet. Wat UNCTAD III opbracht, was voornamelijk een gevoel van teleurstelling. Ook bij ons.

Vriendinnetje, doodgereden door een zatlap

Vanochtend herinnerde ik me in mijn halfslaap opeens de achternaam van mijn eerste vriendinnetje hier in de stad. Ze heette Geerts.

Haar voornaam wist ik natuurlijk nog wel: Jolande. En als ik aan haar denk weet ik ook nog hoe haar stem klonk. Ik heb wel eens het idee dat dat bepalend voor mijn memorie is: dat ik iemands stem onthoud. Iemand van wie je de de stem kwijtraakt, is prijsgegeven aan de vergetelheid.

Ze was iets langer dan ik, had lang sluik blond haar, een knap gezicht met zachte trekken, ook een zacht karakter en kwam uit Goor in Twenthe. We leerden elkaar kennen op de Kemenade, de ruimte bovenin VERA. Het was een bloedhete week in mei 1977 en ze vroeg me of ik met haar mee wilde gaan naar Vlieland, om te kamperen op Stortemelk. Dat wilde ik wel. Na het opzetten van de tent hebben we zitten zoenen op een duintop, in de ondergaande zon. Ja, zo clichématig ging dat nou eenmaal. Maar het vervolg was gecompliceerder. Ze bleek het een of andere trauma te hebben opgelopen waarover ze absoluut niet wilde praten, iets waar ik op mijn beurt niet goed mee uit de voeten kon, zodat onze verkering maar heel kort heeft geduurd, een week of drie hooguit.

We bleven de eerste jaren wel bevriend, ook toen ze een andere vriend kreeg, die met haar in het oude RKZ woonde.  Die vriend had ook moeite met haar trauma, bleek eens in een vertrouwelijk gesprek, maar kon er goed mee leven.

Een jaar of wat zag ik haar af en toe nog op VERA, tot ik daar zelf veel minder kwam. Toen is ze definitief uit zicht geraakt. Ik dacht zelfs dat ze verhuisd was.

Tot ik haar zuster, die bij me in de buurt woonde, jaren later eens sprak in de kroeg om de hoek. Zij vertelde dat Jolande doodgereden was door een alcomobilist. Een mededeling die voelde als een klap in mijn gezicht.

Nu Jolandes volledige naam weer tevoorschijn kwam uit de krochten van mijn geheugen, besloot ik er eens mee te gaan zoeken in het gedigitaliseerde Nieuwsblad van het Noorden. Het bleek een fluitje van een cent om meer te weten te komen over de toedracht van het ongeluk.

Het gebeurde in de tijd van de Heineken-ontvoering, op 8 november 1983 om half een ’s nachts op de Plantsoenbrug. Jolande werd aangereden door een leeftijdgenoot.  Hij reed door in zijn witte BMW en liet haar zwaar gewond (met ernstig hersenletsel) achter op het brugdek, maar kwam na een poosje terug om poolshoogte te nemen en werd toen herkend door getuigen. Hoewel hij er opnieuw vandoor ging, kon de politie hem klemrijden. Op zijn auto zaten inderdaad nog sporen van de aanrijding.

Een dag later overleed Jolande in het Academisch Ziekenhuis, na een operatie. De dader, die een bloedproef weigerde,  bleef eerst ontkennen, maar hield dat niet vol.  Hij had al vaker dronken achter het stuur gezeten, toen alleen met materiële schade. Een half jaar later werd er vier maanden celstraf tegen hem geëist, met een rij-ontzegging van drie jaar. Uiteindelijk bleven daar in het vonnis tien weken cel en twee jaar ontzegging van over.

Er was nog een gevolg. Na het ongeluk is het niet goed gegaan met Jolandes vriend. Hij stapte uit het leven, hoorde ik van haar zuster.

De initialen van de dader hebben niet opnieuw in de krant gestaan. Ik denk dat ik ze gemakkelijk in het telefoonboek van dat jaar zou kunnen traceren, want de letter P. omvat hooguit 10, 12 pagina’s, het is een half uurtje werk om die op zijn voorlettertjes door te vlooien. Maar wat voor zin heeft dat, anders dan kwaad in de zin?

Vanaf het moment dat Jolandes zuster me het hele verhaal vertelde, heb ik wel altijd een enorme hekel aan alcomobilisten gehad. Ik kon mijn mond ook nooit houden, als ik iemand zag die vanuit de kroeg met een stuk in de kraag achter het stuur zou gaan zitten. Maar ik vlei me niet met de gedachte dat mijn afkeuring ooit geholpen heeft.

Bij een totoformulier uit 1969

Hoe menigmaal heb ik niet op regenachtige woensdagavonden tussen zeven en acht een dergelijk formulier naar de voetbalkantine gebracht. Ik weet nog dat het op een bepaalde manier naar carbon rook. Want een doorslag hield je zelf, voor de zondag als Frits – NunlllNulll – van Turenhout op de radio de uitslagen voorlas. Een tweede doorslagje behield de dorpsclub, die met de distributie van de formulieren iets verdiende.

Dat er zegels op werden geplakt ben ik totaal vergeten. Wij vulden altijd maar twee rijtjes in, want het gokken moest nou ook weer niet te gek worden. Menigmaal fantaseerde mijn moeder over de honderdduizend die je ermee kon winnen als je alle dertien goed voorspeld had. Ik geloof niet dat we ooit verder zijn gekomen dan acht.

Gelukkig maar, want onlangs hoorde ik hoe het Hindrik Schuitema uit de Poffert verging, toen die ooit eens de voetbalpool won.  Hij is moeten vluchten, zoveel behoeftigen kwamen er bij hem aan de deur.

Crash

Wegens het crashen van mijn computer even geen berichten.

Jeugdherinneringen aan de hand van de krant

Dit Nieuwsblad-bericht dateert weliswaar van 1952 en daarmee van enkele jaren voor mijn geboorte, maar begin jaren zestig deden kinderen in Havelte dit nog steeds: eikels verzamelen voor boeren die zich toelegden op het vetmesten van varkens. Je kon er aardige bedragen mee verdienen.

Bij een ander artikel uit het Nieuwsblad, herkende ik een verhaal uit het ijzeren repertoire van mijn moeder. Het krantenbericht gaat over de inenting tegen kinderverlamming van maar liefst 6700 tweejarige Drentjes. Daar was ik een van. Volgens mijn moeder nam ik als angstige peuter, toen ik tegen de polio ingeënt zou worden, de benen en wel zodanig snel dat ze me pas na enkele honderden meters weer te pakken kreeg. Dat moet dan gebeurd zijn op 22 of 24 oktober 1957, de dagen dat in Havelte deze massa-vaccinatie plaatsvond. Uit de voorlichtende passages in het NvhN-stuk blijkt overigens dat een dergelijke inenting nog niet helemaal vanzelf sprak. Dit ondanks het feit dat een jaar eerder ruim duizend kinderen in Nederland het slachtoffer van polio waren geworden.

Een directe herinnering van mezelf betreft de nieuwe kleuterschool, de Hummelhof aan het Schukkingpad. Op 30 maart 1960 ging die school open. Ik zat in de tweede klas. Eerder was de  kleuterschool in het gebouw Eursinge bij Overcinge, waarvan ik me vooral herinner hoe de juf ons mee uit wandelen nam in de omringende Homan-bossen. In de herfst verzamelden we daar bladeren, kastanjes, eikels en paddestoelen voor kijkdozen. Andere jongens raapten beukenootjes  en aten die op (getsie). Op de dag van de kleuterschoolverhuizing werden we met zijn allen vanaf Eursinge op een versierde boerenwagen naar de Hummelhof middenin het dorp gebracht. We kregen een toneelvoorstelling te zien: Goudlokje en de drie beren. Wat een griezels die beren. Tot mijn grote opluchting liep het goed voor Goudlokje af. Ik was een beetje verkikkerd op haar geraakt.

Van 10 november 1964 is een bericht, dat de Landbouwschool schuin tegenover ons huis dichtging. Het was een kleine school, met maar twee of drie klaslokalen en er zullen vooral boerenzoons uit de directe omgeving heengegaan zijn.  De Duitsers hadden het gebouw er in de oorlog neergezet. Boven de ingang bevond zich een grote ronde luifel van beton, waar wel eens een voetbal op bleef liggen. Gelukkig kon men er gemakkelijk op klimmen, om die bal eraf te halen. Opzij van het gebouw was een soort van erker of etalage, waarin de leerlingen hun handvaardigheidsproducten uitstalden. Daar vergaapte ik me wel eens aan. Naderhand is het pand nog een poosje als buurthuis in gebruik geweest. Toen zat ik er zelf te beitelen, schaven en vijlen aan een ranke ooievaar van hout met de snavel omhoog. Die afbrak, toen ik het werkstuk uit mijn handen liet vallen. De lol ging meteen van die hele handenarbeid af.

Vooral de herinneringen aan de natuur zijn me dierbaar. Een eindje verder in onze straat stonden nog geen woningen, en had je houtwallen die helemaal met braamstruiken overdekt waren. Daar vingen we als kleuters meikevers, die we in een leeg luciferdoosje stopten. Van 1960 is een bericht, dat een vereniging ‘Mooi Havelte’ beleefd protesteerde tegen het slechten van zo’n wal en de kap van de eiken die erop stonden. Tegenwoordig heb je helemaal niet meer van zulke houtwallen in de dorpskern.

Aan het eind van ieder voorjaar zag het in de omgeving geel van de bloeiende brem. Als kleine jongens marcheerden we door een gigantische bremjungle aan de Kolonieweg, waar tegenwoordig een golfclub zit. Van het ene op het andere jaar was het afgelopen met dat gele oerwoud. De barre winter van 1963 maakte er een einde aan.

Retour Hurdegaryp

De OV9292-site kent Hardegarijp niet. Als je daar Hardegarijp intikt, schakelt ze je door naar een achterliggende pagina, vraagt of je Hurdegaryp bedoelt, waarop je dan ja moet antwoorden. Zo wordt ons Grinsers de tweede rijkstaal door de strot gedouwd.

Maar er rijst een stil verzet tegen dit geniepige Friese taalimperialisme, Toen ik vanavond op het Groninger Hoofdstation heel braaf en aangepast om een “retourtje Hurdegeryp” vroeg, talmde de man achter de NS-kassa een wijle ostentatief. Hij tikte overduidelijk Hurde in op zijn toetsenbord, in de hoop dat de computer het zou aanvullen. Daarop deed hij of zijn computer het niet snapte en tikte driftig op de spatiebalk. Opkijkend van dat toetsenbord: “Hardegarijp bedoel je?” Ik beaamde het en maakte hem erop attent dat de voorkeur van de OV-website bij Hurdegaryp lag. Zijn antwoord: “Dat staat hier ook op het scherm hoor”. Vervolgens is er even oogcontact en een glimlach vanuit een verstandhouding.