Het hardste hout – de Lindemannetjes
Geplaatst op: 24 december 2007 Hoort bij: Familie Een reactie plaatsen
Mijn grootmoeder wrokt op deze foto van zo’n eeuw geleden. Ze was boos, vertelde ze, omdat ze vooraan moest gaan zitten, en niet bij haar oudere halfzusters op de achterste rij mocht gaan staan.
Hun vader, Fokko Lindeman (1854-1936), links gezeten op een stoel, kwam ik nogal eens tegen bij het doornemen van de Winschoter Courant uit de jaren 1893 – 1895. Als timmerman en aannemer van vader op zoon nam hij vaak deel aan lokale aanbestedingen. Meestal behoorde hij tot de goedkopere aannemers, maar viste dan net achter het net omdat een concurrent ietsjepietsje lager inschreef.
Deze Fokko Lindeman was twee maal getrouwd. De eerste keer in 1882 met de iets oudere winkeliersdochter en dienstmeid Grietje de Boer van het nabije Oudedijk. Hun twee overlevende dochters Hindertje en Pieterke staan achteraan op de foto. Een andere dochter overleed in maart 1891 op zesjarige leeftijd, drie maanden later in het graf gevolgd door een levenloos geboren kind en hun moeder. Dat zal dan wel een gevalletje kraamvrouwenkoorts geweest zijn, dacht ik zo. Want die had je nog in de goeie ouwe tijd.
Nog geen anderhalf jaar later hetrouwde Fokko Lindeman met de dienstmeid Hindertje Vos (1860-1935), hier rechts op de foto. In 1893 overleed hun oudste dochter Fennechien. Mijn grootmoeder, van 1895, kreeg dezelfde voornaam. Op de foto staat haar jongere broer Aaltjo achter haar, tussen haar ouders in. Nog een ander jongetje, Haiko, overleed in 1897 twee dagen na zijn geboorte.
Van mijn oud-tante Hindertje weet ik dat ze met Lammert Toppen getrouwd was, een gemeente-ambtenaar uit Noordhorn. Ze overleed in de oorlog, haar heb ik nooit ontmoet. Wel haar zuster, de altijd ongetrouwd gebleven Pie. Op hoge leeftijd woonde zij in het Menno Lutterhuis aan de Paterswoldseweg in Groningen. Pie was ook degene waar mijn grootmoeder, in 1922 getrouwd met de commies Harm Perton, het meest contact mee had. Met haar broer Aaltjo, evenals haar vader timmerman, hield dat om de een of andere reden op.
Aanleiding voor deze verhandeling is dat ik alle familieportretten na een scanoperatie weer in elkaar gezet heb. Daarbij bleek dat lijstenmaker toch echt een beroep is. Bij het eerste portret dat ik deed zat na de alleszins tevreden voltooiing het haakje aan de onderkant. Bij een ander portret ontstond er tijdens het in de lijst schuiven een ezelsoor, en ook lag een lijst al in twee delen uit elkaar.
Het was ook verder een leerzaam klusje. Zo waren de de Lindeman-portretten niet alleen de grootste van alle vier kwartieren uit mijn kwartierstaat, ze bestonden ook uit het hardste hout, waar moeilijk een spijkertje in te jassen viel. Door de materiaalkeuze kon je goed merken dat dit deel van mijn voorzaten van het timmeren bestond.
Een onverwachte makelaar in de familie
Geplaatst op: 23 oktober 2007 Hoort bij: Familie Een reactie plaatsen
Naast sportnieuws over de Marjan Krom-Perton uit Apeldoorn die eind jaren vijftig, begin jaren zestig nationaal en internationaal furore maakte als tafeltennister, naast de reclames uit 1963 voor nieuwe smaken Honig-soepen met daarbij de pasfoto van mevrouw F. Perton, Acacialaan 53 te Winschoten, en naast een hele zooi overlijdensannonces, leverde de digitale Leeuwarder me enkele advertenties op van een makelaar F. Perton, Liefkensstraat 5 in Winschoten (tel. eerst 222, later 2223).
In 1948 bood hij via de Leeuwarder een “naar de eisen des tijds ingerichte” kapperszaak aan, gelegen in een “flinke handelsplaats”. In 1953 bemiddelde hij bij de verkoop van een winkelpand met woning op goede stand te Franeker. En in 1957 deed hij hetzelfde voor de emigrerende eigenaars van het “zeer gunstig gelegen”en “prima renderende” hotel-café-restaurant Zuiderveld in Roden.
De zaken gingen goed. Blijkbaar zo goed, dat hij in 1961 een tweede kantoor kon openen in Groningen, en wel aan de Heresingel, dus op stand. Of de zaak daarna nog erg lang bestaan heeft betwijfel ik. Ik had er in elk geval nog nooit van gehoord, en kwam het Groningse filiaal ook niet in de adresboeken tegen.
Drentse kentekenregistraties
Geplaatst op: 3 september 2007 Hoort bij: Familie Een reactie plaatsenGut, mijn oud-oom Anton Vondeling woonde in 1928 al in Vledder. Bovendien had hij als electriciën van de Laagspanningsnetten toen al een auto met het nummerbord D5654. Zijn broer, mijn grootvader Albert Vondeling, eveneens electriciën maar dan in Dwingeloo, ontbreekt echter de hele tijd in de Drentse provinciale kentekenregistratie die van 1906 tot 1951 bestond. Blijkbaar kocht hij die Amerikaanse jeep toch wat later, toen hij aannemer van kabelwerken was.
Maar wacht eens even, gaat het wel alleen om auto’s? Het Drents Archief doet dat zo voorkomen, maar ik denk niet dat dat zo is. Want mijn andere grootvader, de commies Harm Perton in Uffelte, had alleen een motor, die hij in de oorlog voor de Duitsers verstopte en na de oorlog niet aan de Binnenlandse Strijdkrachten wilde afstaan. Toch komt ook hij vanaf 27 augustus 1927 in de Drentse kentekenregisters voor en wel met D5522.
Een verre verwant, Willem Perton, aanvankelijk in Nieuw-Schoonebeek, had tussen 1922 en 1938 overigens D2657, een kentekennummer dat in dat laatste jaar overging op een Folkerts in Paterswolde.
—
NB: de links bij dit logje werken geen van alle meer, omdat het Drents Archief de boel omgezet heeft zonder voor permanente links te zorgen. (24.11.2013)
Portret van mijn grootmoeder
Geplaatst op: 22 augustus 2007 Hoort bij: Familie 7 reacties
Ik was vanavond dia’s aan het inscannen. Een moeizaam karwei voor een ongeduldig persoon als ik. Heb er nu zo’n 60 gedaan, maar in totaal bezit ik er ruim 800. Over één emplaar doe je ongeveer drie minuten, en ik denk dan ook dat ik voor de volgende keer eerst even een selectie maak met de projector. Veel zijn er ook nogal onscherp. Die ouwe Practica was toch een stuk minder van kwaliteit dan het tegenwoordige digitaaltje.
Een gelukkie was, dat het portret van mijn grootmoeder Fennechien Perton-Lindeman eindelijk weer boven water kwam. Het zat op een zeer onlogische plaats opgeborgen. Ik zal het omstreeks 1975, 1976 hebben gemaakt, toen ik nog maar pas die Practica had.
“Nait kribben jongs”, riep ze altijd als mijn broer en ik ergens over kibbelden. Het was een best mens, maar ze wilde altijd de lieve vrede bewaren. En als je dat koste wat koste wilt, dan laat je over je heen lopen. Haar leven lang zat ze zwaar onder de plak van haar man, mijn grootvader Harm Perton.
Naschrift 1 januari 2024:
Van haar kwamen altijd de knieperties met oud & nieuw.
Finsterwolde e.o. in het najaar van 1893
Geplaatst op: 15 augustus 2007 Hoort bij: Familie, Geschiedenis Een reactie plaatsenUit de Winschoter Courant van:
- 1 september 1893
De suikerbieten groeien welig in het Oldambt.
- 3 september 1893
Blijham: Een ringrijderij met 12 deelnemende paren en een wielerwedstrijd met slechts 6 deelnemers .
Beerta: Een kersenboom draagt voor de tweede maal dit jaar vrucht.
De opbrengsten en de kwaliteit van het koren zijn bijzonder goed, als altijd in droge zomers. Maar de prijzen zijn bijzonder laag, dus is de opbrengst zeer middelmatig.
- 6 september 1893
Meeden: Typhus, maar niet zeer kwaadaardig.
Beerta: Proeven met kunstmest.
Drieborg: De vermoedelijke inbreker bij de wed. J.E. Botjes te Drieborg (zie 30 augustus) is ingerekend. Deze arbeider Harm Kok (36) moet al bekend hebben. Hij zat al eens twee jaar in de gevangenis en had als oud-soldaat in Oost-Indië, waar hij acht jaar lang verbleef, ook geen beste naam, want kreeg geen pensioen, en leeft gescheiden van zijn vrouw.
Hij werd gepakt doordat het nummer van het bankbiljet van honderd gulden bekend was bij een Groninger graancommissionair. Op 27 augustus was hij bij de socialistische meeting in Finsterwolde geweest en toen in het bezit van Pruisisch goudgeld. Dat had hij die ochtend in Bonda gekregen. Daar vertelde de horlogemaker dat iemand met een biljet van honderd gulden een horloge betaalde. Kok hield zich schuil in de Stadspolder, maar werd herkend toen hij langs de toren van Finsterwolde liep en daar werd hij dan ook gearresteerd door de marechaussee.
Winschoter Oostereind: ongeluk met stoomdorsmachine.
Ingezonden briefschrijver E. keert zich tegen de gewoonte die langzamerhand ontstaat om de Oldambster landbouwers in een kwaad daglicht te plaatsen. De nationale pers maakt zich hieraan schuldig, maar ook de correspondent van Beerta, door de boeren ervan te betichten dat ze al het koren met machines dorsen.
NB: in het nummer van 8 september 1893 staat een reactie van de correspondent te Beerta op deze brief.
- 10 september 1893
Advertentie: Heckman in Beerta produceert het sigarenmerk Lindeman.
- 13 september 1893
Finsterwolde: Staking van het vaste personeel bij twee stoomdorsmachines. De landbouwers willen 12,5 cent per uur betalen, de werklieden vragen 15 cent. Bij één machine zijn ze alweer aan het werk. In Nieuw-Beerta krijgen de werklui wel 15 cent.
-
15 september 1893
Beerta: Monstergrote aardappelen, in bijna geen jaar hoort men er zoveel over spreken. Er is een exemplaar van 700 gram.
- 17 september 1893
Nieuwolda: Luitjes van Sappemeer spreekt voor 80 aanwezigen in café Doornkamp over ‘de aristocratie van de geldzak’. “Wat hiervan werd verteld is overbodig mede te deelen, daar dusdanige redevoeringen steeds oop hetzelfde neerkomen. het volk hield zich voorbeeldig en ging na afloop bedaard naar huis.”
- 20 september 1893
Woldendorp: Socialistische meeting bijgewoond door 300 mensen. Maar dat noemt de krant “verre van druk”. De regen verhinderde namelijk een grotere belangstelling. Onder andere sprak Schaper. Hij kreeg een proces-verbaal wegens het beledigen van de aanwezige marechaussees.
Finsterwolde: De behuizing die het eigendom is van notaris A.H. Koning, en die bewoond wordt door de brievengaarder J. Kramer, wordt per 1 november aanstaande de kazerne der marechaussee.
Den Haag: Het Oldambster radicale kamerlid B. Tijdens is aan de beterende hand en maakte een rijtoertje.
Winschoten: Onbekenden sneden in het holst van de nacht de leidsels door van een wagen waarin twee boerenzoons huiswaarts keerden. Ook sloegen deze onbekenden met stokken het paard, zodat de wagen zonder stuur op hol ging en tegen een lege strowagen aanbotste.
Noord- en Zuidbroek: De staking van de boerenarbeiders tegen het machinedorsen slaagde hier. Zij hebben het werk inmiddelds hervat.
- 22 september 1893
Finsterwolde: de grootste korven bijen zijn uit Westerwolde terug (waar ze op de heide stonden). De opbrengst valt tegen.
Ekamp: De kerkvoogden van Finsterwolde willen geen lantaarns plaatsen langs de straatweg.
Ekamp: Hier is een proefveld aangelegd van ‘blauwe reuzen’ (fabrieksaardappelen).
Beerta: Paarden met eg in sloot omdat ze schrokken van de tram.
Beerta: “Boeskool zien Hans is der weer”. Deze Hans is de tamme kraai van logementhouder Boeskool. Hans was een jaar lang weg, maar nu teruggekeerd, tot grote vreugde van de kinderen in de buurt.
- 24 september 1893
Finsterwolde: Ongeluk van het acht, negenjarige meisje van de visser J. Tuin. Het kind wilde meerijden op een strowagen van de Ganzendijk en raakte bij het opklimmen met haar voet beklemd in een rad. Ze draaide met het rad in de rondte en brak haar been. Ze wordt verpleegd in het armenhuis.
Finsterwolde: De stakers bij de dorsmachine zijn deels vervangen door werkwilligen, onder andere uit Beerta. Het uurloon is hier nog steeds 12,5 cent, terwijl elders wel 15 cent betaald wordt.
Beerta: proef met chili-salpeter (kunstmest).
- 27 september 1893
Termunterzijl: brandstichting in een hoop kaf bij een boer die machinaal dorst.
Winschoten: boeren hebben een bedrijf en rentenieren niet en dus is het erg gemakkelijk om te zeggen dat ze niet machinaal moeten laten dorsen, maar met de hand.
Midwolda/Scheemda: een meeting van socialisten op de gemeentegrens met o.a. Luitjes als spreker. Oprichting afdeling SDB – 20 mensen traden toe als lid. De afdelingen Noordbroek en Nieuwolda waren ook aanwezig. Door het koude en gure weer gingen de mensen klappertandend en met koude voeten naar huis.
- 29 september 1893
Finsterwolde: De proeven met suikerbieten zijn geslaagd. De opbrengst bedraagt 25.000 à 42.000 kilo per hectare, met een buitengewoon hoog suikerpercentage van 14 à 15 %.
- 4 oktober 1893
Nieuwolda: De Rotterdamse socialist Van Bil spreekt in café Doornkamp voor 150 mensen.
Scheemda: Werkliedenvereniging ‘De goede Verwachting’ vergadert in Hotel Oldambt van A.H. Crol. De 100 aanwezigen horen schoolmeester Veersema van de Ekamp over de kieswetsontwerpen.
Finsterwolde: Bezoek van suikerfabrikanten aan de proefvelden. Ze voeren besprekingen met boeren en stellen een Haijkens aan als commissionair.
Finsterwolde: Commissie Bond van Orde over de werkverschaffing. Er gaat een intekenlijst rond bij de gegoede niet-landbouwers.
- 6 oktober 1893
Heveskes: Schoolmeester E. Buiskool kweekte kolossale kalebassen van wel 32 – 92 halve kilo het stuk.
Beerta: Opbrengsten
– Koolzaad 20 – 44 hectoliter per hectare
– Wintergerst 40 – 70 hectoliter per hectare
– Rogge 20 – 40 hectoliter per hectare
– Haver 40 – 80 hectoliter per hectare
– Tarwe 20 – 50 hectoliter per hectare
– Mosterdzaad 15 – 25 hectoliter per hectare
– Erwten 15 – 30 hectoliter per hectare
– Paardebonen 15 – 40 hectoliter per hectare
De kwantiteit en de kwaliteit is goed, maar de prijzen zijn bijzonder laag.
“Het eentonig gesnor der stoomdorsmachines weerklinkt door geheel het Oldambt.” Scribent ziet de dorswerkzaamheden liever wat later in het jaar gebeuren met het oog op de arbeiders.
- 8 oktober 1893
Termunterzijl: bij Borgsweer zijn ’s nachts de glazen ingeslagen of stukgegooid van een rijtuig, waarin een boerengezin onderweg was. De paarden raakten in de duisternis op hol. het vermoeden bestaat dat de daders socialisten uit Woldendorp waren, omdat er een meeting in Weiwerd was.
Midwolda: de cichorei-oogst valt tegen. Het spul doet 80 – 85 cent per kilo, vorig jaar was dat nog ƒ 1,50.
Midwolda: Een meisje van zes zocht haar vriendinnetjes op de zwikstelling van een molen en kreeg daar een klap van de molenwiek.
Finsterwolde: goede vangst garnalen op de Dollard. Ze zijn groot van stuk. Anderzijds is er weinig bot en spiering.
Beerta: Perenschudders in de kraag gevat.
Finsterwolde: vierjarige verpachting van tuingronden aan het Vledderdiep door notaris A.H. Koning (advertentie).
- 11 oktober 1893
Finsterwolde: een van de jongens die tramwagens heen en weer rijden krijgt zijn been tussen buffers.
- 13 oktober 1893
Termunterzijl: Haverbulten in lichtelaaie. Dat was waarschijnlijk het werk van kwaadwilligen.
Beerta: Een aardappel van 3,5 kilo. “Wij zagen dat dit monster gewogen werd, anders hadden wij het niet zoo dadelijk geloofd.”
Nieuw Beerta: De aardappeloogst is moeilijk door het aanhoudend natte weer,. De opbrengst is bevredigend en de kwaliteit puik.
- 15 oktober 1893
Bellingwolde: De arbeider en smokkelaar van De Lethe die zijn buurmeisje doodstak moet acht jaar brommen vanwege mishandeling met dodelijke afloop. Hij en de officier gaan beide in beroep tegen het vonnis.
- 18 oktober 1893
Beerta: Biljartwedstrijd om hazen en ganzen.
Beerta: De tramconducteurs klagen over de Egyptische duisternis, maar de gemeenteraad heeft nog geen oren naar straatlantaarns.
Noordbroek: ds. Poelman (een vooraanstaand modernist) overleden. Hij was een man die het Volk liefhad”. Zie het nummer van 20 oktober voor een verslag van zijn begrafenis.
Winschoten: De schoenmakersbond gaat over tot gerechtelijke vervolging van debiteuren.
- 25 oktober 1893
Finsterwolde: Marechaussees geven een proces-verbaal aan Hisken van Kostverloren wegens het verkopen van sterke drank zonder dat hij daar vergunning voor heeft.
Finsterwolde: De arbeider Broesder oogste drie mangelwortels die samen 33 halve kilo’s wogen.
Finsterwolde: Het water in de Dollard staat buitengewoon hoog. Koeien en schapen op de kwelder bij de Johannes Kerkhovenpolder proberen zich zwemmend te redden. Vele arbeiders zagen van de dijk af hoe hun schapen met de golven worstelden, zonder ze te kunnen helpen.
Finsterwolde: De handel in stro loopt ten einde. De prijzen blijven stabiel. De gemiddelde opbrengst per hectare was voor:
– tarwestro – 5000 kilo
– haverstro – 4000 kilo
– roggestro – 4000 kilo
– gerstestro – 3000 kilo
- 27 oktober 1893
Finsterwolde: Er is weer een begin gemaakt met het vangen van wilsters. Een grote vangst is er niet, maar de prijs is hoog, wel 35 cent per stuk. een bekende vanger ving gister 18 stuks.
Finsterwolde: P. Hommes gaat in Duitsland vervolg-onderwijs in de houtteelt volgen.
- 29 oktober 1893
Nieuwolda: Bij drie boeren aan de Binnen Ae zijn ruiten ingegooid,. Ook is er in Woldendorp weer eens een rijtuigleidsel doorgesneden. Marechaussees onderzoeken de zaak.
Finsterwolde: Jager Tiddens schoot maar liefst 22 eenden op de kwelders bij Reiderwolderpolder.
Advertentie van de suikerbietencommissionair.
- 1 november 1893
Nieuwe Pekela: Er heerst cholera in een gezin.
- 3 november 1893
Termunten: Ongeluk bij de Koebeetjesdraai.
- 5 november 1893
Finsterwolde: De verbouwing ten behoeve van de nieuwe, tijdelijke marechaussee-kazerne is gegund aan Fokko Lindeman (mijn overgrootvader).
Beerta: G. Heckman (de sigarenmaker) doet onder het motto Kip kap Kogel ook in gedrukte Sint Maartenliedjes.
-
8 november 1893
Beerta: Feest van het plaatselijke ziekenfonds, een organisatie die “uitstekend” werkt.
- 12 november 1893
Advertentie feestelijke vergadering ‘De Vriendschap’ in Hotel de Unie in Finsterwolde.
- 15 november 1893
Aanstaande zaterdag vergadering van de ‘Bond van Orde door Hervorming’ te Finsterwolde. Er komen twee rapporten ter tafel, over de werkverschaffing en het ziekenfonds, bovendien bestaat er een plan voor arbeid in de zomer met een aandeel in de winst voor arbeiders, en komt H.J. Tiemersma van Groningen spreken over Levensbeelden.
Beerta: Er zijn 400 paarden aangegeven om te worden gekeurd voor militair gebruik. Deze zijn vijf à veertien jaar oud.
- 17 november 1893
Midwolda: De proeven met de verbouw van vlas zijn geslaagd. In Nieuw Beerta pakten ze minder goed uit, het gewas was daar te dun.
Finsterwolde: Door de verhuizing van de brievengaarder Kramer (wiens huis tijdelijk marechaussekazerne wordt) naar het westen van de dorpskom, bestaat er in het oosten van het dorp de behoefte aan een extra brievenbus.
- 19 november 1893
Finsterwolde: Notaris A.H. Koning viert het feit dat hij 25 jaar notaris is.
Nieuw Beerta: De plaatselijke afdeling van de Bond van Orde door Hervorming onderzoekt de wenselijkheid om de kaden van de Westerwoldse A met wilgen te beplanten. Op de laatste vergadering was de mening “dat zulks niet alleen in ’t belang van de arbeiders, maar ook in dat van de bezittende klasse is”.
- 22 november 1893
Finsterwolde: Vergadering Bond van Orde door Hervorming. Er zijn veel nieuwe leden. Ook blijkt er al een ziekenfonds opgericht te zijn met een bestuur. Het rapport over de werkverschaffing zegt dat het voor een groot deel in de macht van de werkgevers ligt om de werkloosheid te beperken door werk als kleidelven, egalisering van grond en het beter schoonhouden van greppels en sloten. De club overweegt ook een proef met de verbouw van vlas, een gewas dat ’s winters te verwerken is. Het plan over arbeid in de zomer met een winstaandeel voor de arbeiders van 10 – 15 % (het gaat om lapjes met een arbeidsintensief product) krijgt “aller goedkeuring”. Verder bleek het verhaal van Tiemersma over iemand met geld en iemand zonder geld zeer onderhoudend.
Beerta: Een onbekende dader gooide een steen door een ruit van het rijtuig van J.H. Ebels uit de Stadspolder, terwijl deze boer van Beerta naar Nieuw Beerta reed.
Termunten: In tegenstelling tot vorige jaren hebben alle arbeiders in deze tijd nog werk bij verschillende boeren tegen een dagloon van 75 cent. In andere jaren was het werk begin november wel gedaan, met uitzondering van enkele landbouwers die hun arbeiders de hele winter 75 cent per dag lieten verdienen.
- 24 november 1893
Midwolda: Paarden op hol bij de school.
Finsterwolde: Oprichting van een jonge dameskoor o.l.v. meester Bos.
- 26 november 1893
Finsterwolde: Er komt inderdaad een hulppostbus op de oostzijde van het dorp, en wel aan het huis van mej. G. Martens.
- 29 november 1893
Finsterwolde: Op zaterdagavond 25 november vond er ten huize van H. van der Holt een bijeenkomst plaats van zestig ambachtslieden om het borgen (leveren op jaarrekening) tegen te gaan, omdat er ten gevolge van dit borgen “vele posten niet inkomen”. Sommige aanwezigen wilden verder gaan en een vakvereniging oprichten. Toch komt er een anti-borg reglement, waarover een commissie van drie zich buigt. Het initiatief voor deze vergadering lag bij de smeden van de gemeente (met andere woorden, vooral leveranciers van landbouwers).
Beerta: een arbeider brak bij het stro-persen op twee plaatsen zijn been.
Bellingwolde: Waarschuwing van de gemeente – op baldadigheid ten koste van de isolatoren van de rijkstelefoonlijn staat drie jaar gevangenisstraf.
Finsterwolde: Opkoop stro als veevoer voor het buitenland. Tarwestro doet 21 gulden en haverstro 22 gulden per ton.
- 3 december 1893
Finsterwolde: De marechaussee betrok gisteren de nieuwe kazerne.
Er ging een flinke sneeuwstorm tekeer op 1 december. Onder Nieuwolda verbrandde de ene watermolen van de Nonnengaster Polder, en raakte de ander een wiek kwijt. In Ganzendijk verbrandde de watermolen Jefta. Tussen Kropswolde en de stad woei een groot aantal telegraafpalen omver en veel Wierumer vissers kwamen om op zee.
Ekamp:De smid houdt een aanschouwelijke lezing voor de landbouwvereniging over divers hoefbeslag.
- 6 december 1893
Meeden: Coöperatieve zuivelfabriek opgericht.
Finsterwolde: “Het winterkoren staat zo goed als gewenscht kan worden” en overtreft ver de verwachtingen. Alleen een paar stukken in de Reiderwolderpolder leden onder de muizen. Ook het koolzaad staat er goed bij, met flink ontwikkelde bladeren.
Midwolda: Ondanks mooie plannen gebeurt daar totaal niets tegen het probleem van de winterwerkloosheid.
Ingezonden brief tegen Luitjes.
Advertentie ziekenfonds te Finsterwolde.
- 8 december 1893
Beerta: De verpachting voor drie jaar van het tolhek te Drieborg bracht 750 gulden op.
- 10 december 1893
Finsterwolde: De passage van de til te Kostverloren is de komende week gestremd.
Finsterwolde: De kerkvoogdij besteedt voor 1894 aan al het onderhoud aan de kerk, de pastorie, de toren, het armhuis etc. (Zie de advertentie die hierna is opgenomen.)
13 december 1893
Midwolda: Feest werkliedenvereniging.
Finsterwolde: levendige handel in stro als veevoer. De prijzen zijn alweer verhoogd. Gerstestro doet 19 gulden per ton, haverstro 22 gulden en tarwestro 23 gulden . Daarnaast brengt klaverhooi 50 gulden per duizend kilo op. Het meeste stro gaat naar Engeland, maar Duitsland is eveneens een bestemming. De commissionairs doen goede zaken.
Finsterwolde: Vergadering ziekenfonds. Het heeft meteen 40 leden en vele gegoeden zegden bijdragen toe.
Beerta: influenza, voornamelijk bij hooogbejaarden.
Beerta: Optreden van de familie Culp (operazangers) voor de Vriendenkring.
Er komen meetings van de SDB voor werklozen tussen 14 en 17 december. Plaatsen o.a.: Winschoten, Noordbroek, Bellingwolde, Nieuw Beerta, Weiwerd, Zuidbroek, Finsterwolde, Woldendoprp, Midwolda, Drieborg en Meeden. Uiteraard is Luitjes een van de sprekers.
- 15 december 1893
Finsterwolde: Het bestuur van de Reiderwolderpolder laat de Dollarddijk verzwaren. Er zijn 42 arbeiders uit de gemeente Finsterwolde aan het werk.
- 17 december 1893
Finsterwolde: het contract tussen boeren en arbeiders over zomerarbeid met een aandeel in de winst gaat over de verbouw van suikerbieten.
Nieuwolda: spreekbeurt Luitjes met 80 aanwezigen. Hij spoort de mensen aan om zich van geweld te onthouden. Volgens het verslagje kiest hij de middenweg en is de reactie bij hem ingetreden.
Beerta: Handelaren uit Groningen kopen hier veel paarden tegen hoge prijzen op.
Finsterwolde: De vader en de moeder van het armhuis bedanken.
Nieuw Beerta: De Nieuwjaarscommissie die op Nieuwjaarsdag in de scholen koek en broodjes uitdeelt aan de kinderen, als maatregel tegen het nieuwjaarslopen bij de huizen, haalt lang niet zoveel geld op als vroeger. Daarom doet zij een oproep aan de gegoeden om meer te geven. “Zal toch het Nieuwjaarsloopen worden ingetrokken, dan dient toch vooral de gegoede stand eens beter naar hun vermogen in te teekenen, opdat aan plm. 400 kleinen dien dag voor een waren feestdag worde bereid.”
Oudedijk: Een boerenknecht uit Nieuw Beerta wordt betrapt op de smokkel van ruim 12 liter buitenlandse gedestilleerd. Tot voor enkele jaren kwam dit dagelijks voor in deze tijd van het jaar, maar nu nog maar zelden. De handel en het verbruik van gesmokkelde sterke drank scheen hier opgehouden.
- 20 december 1893
Termunten: Op tweede kerstdag staat er een kerstboom in de kerk voor de kinderen en catechisanten. Ieder der kleinen krijgt een cadeau, waarvoor er een inzameling wordt gehouden.
Finsterwolde: Bij de aanbesteding van het onderhoud der kerkelijke gebouwen door de kerkvoogdij schreef (mijn overgrootvader) Fokko Lindeman in met de op een na hoogste som, 1371 gulden. De gunning wordt nog even aangehouden. Wel gunt de kerkvoogdij alvast het schilderwerk.
Finsterwolde: Nieuwe vergadering van de ambachtslieden. De commissie die zich moest buigen over maatregelen tegen het borgen had met zeer veel moeilijkheden te worstelen. Aan het welslagen van het project mag worden getwijfeld. Waarschijnlijk gaat men nu toch over tot de oprichting van een ambachtsvereniging.
Ingezonden brief over het Nieuwjaar te Nieuw Beerta. Een lid van de Nieuwjaarscommissie meldt dat het gecollecteerde bedrag al hoger is dan vorig jaar. Het nieuwjaarslopen blijft ingetrokken (verboden).
- 22 december 1893
Finsterwolde: Het Nutsdepartement kiest een nieuw bestuur.
Nieuw Beerta: Bij de zuidwesterstorm van gisteren is er een schip vergaan bij de Statenzijl. Eén persoon kwam hierbij om.
Beerta: Buitengewoon hoge prijzen voor uien en sjalotten. Ze brengen wel 6 gulden per vijftig kilo op. Opkopers exporteren ze naar Engeland, voor de inmaak.
Finsterwolde: Nieuwe gemeente-opzichter is C. Brill, architect te Winschoten.
- 28 december 1893
Finsterwolde: zaterdagavond 23 december was er opnieuw een vergadering van de ambachtslieden. Deze hebben een nieuwe vereniging ‘De Ambachtsman’ opgericht, die meteen 21 leden had. Een reglement is al goedgekeurd, het doel is de belangen van de ambachtslieden te bevorderen. Het tegengaan van borgen kende intussen zoveel bezwaren dat er vanaf werd gezien. Van het nieuwe bestuur is G. Bron de voorzitter.
Oostwold: De kerkvoogdij heeft 60 arbeiders aan het werk met greppelen, slootgraven en het ophogen van het nieuwe kerkhof. Zij verdienen een dagloon van gemiddeld 65 cent.
Beerta: De plaatselijke afdeling van de SDB heeft een bibliotheek met 50 boeken verworven. Ieder lid kan die lezen op vertoon van een diploma dat er leesgeld is betaald.
Bellingwolde; Het Nieuwjaarslopen door kinderen blijft hier op 2 januari in zwang en geeft grote overlast. Vrouwen of hun dochters moeten de hele dag aan de deur staan om stoetjes uit te delen. Omdat ze lang niet alle kinderen kennen, komen nogal wat kinderen voor een tweede keer aan de deur. Die kinderen zijn vaak totaal verkleumd.
Advertentie burgemeester Nieuweschans: het Nieuwjaarslopen is hier verboden.
Advertentie Nieuwjaarscommissie Winschoten met dankbetuiging. Maar geen onverdeelde vreugde, want tien groten doen niet mee.
- 31 december 1893
De Burgemeester van Bellingwolde verbiedt het Nieuwjaarslopen op Nieuwjaarsdag.
Midwolda: Het keienkloppen is al drie weken in volle gang. Ruim 40 personen doen aan deze werkverschaffing mee en verdienen zodoende een kloploon van 13,5 cent per mud. Gemiddeld klopt een persoon drie mud keien per dag.
Beerta: Beweging van enige timmerlieden voor een tienurige werkdag met een loon van 15 cent per uur. Zeer velen zijn reeds toegetreden. Ook in Finsterwolde en Drieborg doet men pogingen om de vakgenoten daar voor de zaak te winnen. Er komt nog overleg met de bazen. “Het is alleszins gewenscht dat deze loonkwestie tot een goed einde komt.”
Finsterwolde e.o. in de zomer van 1893
Geplaatst op: 10 augustus 2007 Hoort bij: Familie, Geschiedenis Een reactie plaatsenUit de Winschoter Courant van:
- 7 juni 1893
Nieuwolda: Opheffing van het samenscholingsverbod.
Beerta: Baldadige jeugd vernielt banken.
Nieuw Scheemda: Er heerst typhus bij het Oude Diepke.
Finsterwolde: Een visser van 73 jaar oud vangt op de Dollard een zalm van 24 halve kilo’s.
- 9 juni 1893
Nieuw Scheemda: Een jaloerse rivaal lost een revolverschot op het raam waarachter een meid en haar minnaar zitten te vrijen.
- 18 juni 1893
Een zeer groot honinggewin
- 25 juni 1893
Bellingwolde – het werkvolk van de timmerlui-aannemers loopt weg. In Bellingwolde verdienen ze ƒ 1,40 per werkdag van 6 uur ’s ochtends tot 6 uur ’s avonds met anderhalf uur schafttijd. Elders, ook dichtbij zoals in Scheemda, zijn de lonen veel hoger. Enkele timmerbazen in Bellingwolde zitten daarom geheel zonder volk.
Korenboeldag in Finsterwolde.
- 5 juli 1893
Finsterwolde: een zeer groot honinggewin
Meerland: men heeft weinig plezier van de kruis- en aalbessen. In dit gehucht is er ook een verbazend hoog schoolverzuim van 60 – 70 % in de drie hoogste klassen van de lagere school. Maar dat verbetert nu.
Bellingwolde: Opnieuw marechaussees in het dorp.
- 7 juli 1893
Scheemda; De typhus neemt af.
Winschoten: Domela Nieuwenhuis spreekt.
- 9 juli 1893
Finsterwolde: Weinig bot en garnaal in de Dollard. Wel zijn er weer twee grote zalmen gevangen.
Finsterwolde: Boeldag van een kuiper.
- 12 juli 1893
Zuidbroek: Dikke Biene, ook wel Biene van Saksen doet zich zeer gedienstig voor, en was daarom populair bij de huzaren, maar ze melkt ’s ochtends in alle vroegte stiekem koeien en is dus gearresteerd wegens melkdiefstal.
Schoon zacht zomerweder.
Midwolda: Het nieuwe Volksgebouw ‘De Vrijheid’ van de heer M. Reininga wordt ingewijd. De capaciteit is 400 personen, maar er stonden nog 200, 300 mensen buiten. Sprekers waren Tjerk Luitjes (Travailleur) en Domela Nieuwenhuis. Luitjes hoopt dat dit Volksgebouw de kerken, waar het tussen staat, doet verdwijnen.
Finsterwolde: Orderlijke Hervorming, afdeling Finsterwolde vergadert in logement Crone.
- 16 juli 1893
Termunterzijl: Veel bunzingen, sinds de velletjes niet meer zo in trek zijn.
- 23 juli 1893
Finsterwolde: Een levendige handel in stro. Haverstro doet 17 à 20 gulden per duizend kilo.
- 26 juli 1893
Termunterzijl: Zeilwedstrijd.
Finsterwolde: In geen jaren staan de capucijner erwten zo gunstig. De kwaliteit is puik en de kwantiteit groot.
Nieuw Beerta: Het kamerlid B.L. Tijdens lijdt aan rheumatiek, zijn meeste gewrichten zijn gezwollen en hij ligt de hele dag in bed. Hij krijgt geneeskundige hulp van de doctoren H.J. en D.J. Schönfeld in Finsterwolde. (Twee weken later blijkt uit De Amsterdammer dat er weinig verbetering optreedt, maar dat hij met twee onderarmen in het gips tijdelijk in Den Haag gaat wonen. om toch de kamerzittingen bij te kunnen wonen.)
- 28 juli 1893
Per 1 augustus vraagt DT Barlagen in de Reiderwolderpolder enige flinke personen bij de stoomdorsmachine.
- 30 juli 1893
Midwolda: proef met vlasbouw, een teelt die daar al 25 jaar in onbruik is.
- 2 augustus 1893
Zuidbroek: Een socialistische bijeenkomst met Luitjes (Travailleur)
Finsterwolde: Aankondiging meeting met Domela en Cornelissen.
- 4 augustus 1893
Finsterwolde: Alhier komt inderdaad een vaste brigade van de marechaussee.
WA Scholten stelt zijn inkoopsprijzen voor stro vast:
– gerstestro: 17 gulden de duizend kilo
– haverstro : 18 gulden
– tarwestro : 19 gulden
– roggestro : 20 gulden
Mulder van de Pekela biedt dezelfde prijzen, hij doet er alleen een gulden af bij het gerstestro.
Termunten: tien jaar werkliedenvereniging ‘Onderling Hulpbetoon’. Deze vereniging is indertijd opgericht door dominee Okken, en diens opvolger speelt er nog steeds een prominente rol in. De club telt ongeveer 70 leden, daarnaast zijn er begunstigers. In het reservefonds zit nu ruim 500 gulden. De wekelijkse contributie bedraagt 10 cent in de zomer en 5 cent in de winter. Bij ziekte of ander noodgedwongen arbeidsverzuim bedraagt de uitkering 4 gulden per week, gedurende 13 weken. Vroeger was dat 3 gulden per week, maar door de goede stand van de kas is dat wat meer geworden.
Beerta: twee gedichten in de stembus bij de gemeenteraadsverkiezingen die de krant in extenso citeert.
- 11 augustus 1893
Finsterwolde: proeven met de teelt van suikerbieten verlopen bijzonder fleurig.
De Leeuwarder strokartonfabriek verhoogde de prijzen tot
– gerstestro: 18 gulden de duizend kilo
– haverstro : 20 gulden de duizend kilo
– tarwestro : 21 gulden de duizend kilo
– roggestro : 22 gulden de duizend kilo
- 13 augustus 1893
Bellingwolde: Een kool van 12 kilo. “Dit monster in de plantenwereld kon niet in een gewone melkbalie liggen.”
- 16 augustus 1893
Meeden: Socialisten houden een meeting met Travailleur.
Bellingwolde: Moord in het smokkelaarsbuurtje bij de Lethe, waar volgens de Winschoter Courant altijd al veel ruzie om kleinigheden is. De moordenaar (24) steekt een buurmeisje neer, vlucht over de Pruisische grens, komt terug om te informeren hoe het met haar gaat, en laat zich in hechtenis nemen. Hij was allang de schrik van de bevolking en al meermalen met justitie in aanraking geweest.
- 23 augustus 1893
Finsterwolde: de SDB-meeting van aanstaande zondag vindt plaats in de open lucht. Het verzoek om een optocht te mogen houden is afgewezen door de burgemeester.
Finsterwolde: Met het oog op het stichten van een kazerne voor de marechaussee bekijkt een commissie diverse gebouwen.
- 30 augustus 1893
Drieborg: een brutale inbraak met diefstal in de rentenierswoning van de tachtigjarige weduwe J.E. Botjes. De dader brak een ruit, de weduwe en haar dienstbode vluchtten naar de zolder, de dief nam 125 gulden uit de secretaire maar liet waardevolle opsmuk als al te herkenbaar liggen, en sloot de deuren van buiten af toen hij vertrok. Pas ’s ochtends konden de weduwe en haar meid eruit komen om de politie te waarschuwen.
Finsterwolde: De socialistische meeting van zondag 27 augustus was niet druk bezocht. Er waren maar 800 bezoekers op het stuk weiland, waar vaandels stonden van socialistische verenigingen uit Finsterwolde (3), Beerta (2), Winschoten (2), Midwolda (1), Oude Pekela (1), Muntendam (1) en Termunterzijl (1). Onder meer sprak Spiekman uit Sappemeer over kolossale kapitalen en grote weelde. Na afloop gingen bezoekers naar hotel Hommes om daar de avond gezellig door te brengen. Het volk buiten sarde ’s avonds de marechaussees, die twee keer een charge met de blanke sabel uitvoerden. Niemand raakte gewond, wel kregen wat mensen een proces-verbaal.
Ekamp: brandstichting in een bult stro van mosterdzaad achter de boerderij van E. Meijer. Zo’n drie voer stro was een prooi der vlammen. (NB Meijer was de boer die zijn dekhengst Travailleur noemde.)
Oostwold: Goede opbrengst van het koren dit jaar. T. Knottnerus haalde van een lapje 58 mud per deimt en C. Knottnerus 22,5 mud per deimt van een lapje rogge.
Beerta: Staking arbeiders bij de stoomdorsmachine(s). Zij willen 2,5 cent per uur loonsverhoging.
Foto: met dank aan Piet Remeijer
Hoogkerk in de jaren dertig
Geplaatst op: 7 augustus 2007 Hoort bij: Familie, Hoogkerk Een reactie plaatsenDe oud-Hoogkerker Bert Visser uit Assen heeft wederom een aantal oude filmfragmenten over Hoogkerk op YouTube gepost. Dit keer gaat het om beelden uit de jaren dertig. Die van de verkeerscontrole, de kermis, De Halm en de stoomtrein naar Leeuwarden vind ik persoonlijk het interessantst, omdat er een belastingambtenaar in te zien is, die met de politie controleert of passerende automobilisten en fietsers wel hun belasting hebben betaald. Zulk werk deed mijn grootvader ook als commies der directe belastingen, maar dan in de gemeente Havelte in Drenthe. Mijn grootvader bestond het zelfs een keer om de burgemeester – een voormalige planter uit Indië – te bekeuren omdat die zijn voertuigenbelasting niet betaald had en zonder deugdelijk kenteken in zijn auto rondreed:
De andere fragmenten:
De suikerfabriek van NNBS tijdens de campagne
Vierverlaten en Hoendiep (stoomtrein, melkboer, benzinepomp, postkantoor, melkrijder)
Eerder door Visser gepost: fragmenten dorpsfilm Hoogkerk in de jaren vijftig.
De elegante dekhengst Travailleur – Finsterwolde e.o. in 1893
Geplaatst op: 3 augustus 2007 Hoort bij: Familie, Geschiedenis Een reactie plaatsen
Soms zoek je het een en vind je het ander. Zo zocht ik vanmiddag in de legger van de Winschoter Courant, eerste halfjaar 1893, naar de vestigingsadvertentie van mijn overgrootvader Geert Perton als schoenmaker in Finsterwolde. Die stond er niet in. Wè vond ik een vacature, geplaatst door een schoenmaker D. Perton uit Vrieseloo.
Schoenmakers waren de filosofen van het dorp, hoorde ik iemand eens vertellen in de schoenmakerswerkplaats, die Openluchtmuseum het Hoogeland tien jaar geleden nog had. Een ingezonden briefschrijver in de Winschoter van 26 maart 1893 mopperde echter dat de schoenmakers in de dorpen “soms hun werk maar half verstaan”. Dat kwam volgens hem doordat men liever een kleine baas, dan een grote knecht was.
Uit zo’n halfjaartje krant krijg je een aardige indruk van wat er allemaal in zo’n dorp speelde. De landbouw hing af van het weer en dus hoor je daar het nodige over. Eind januari stond er huizenhoog kruiend ijs op de Dollard. Medio maart plaatsten de botvissers daar hun schuttingen weer, al kon de garnalenvangst nog niet beginnen. Later brak er een wekenlang durende periode van droogte aan. Medio mei stond de koolzaad in volle bloei, de bijen deden het buitengewoon goed, de beste korven waren voor het zwermen al 45 pond en het leek zo een “olderwets iemejoar” te worden. Tegelijkertijd ontwikkelde zich een muizenplaag, die begon in de klavervelden bij Beerta.
Boerenarbeiders en dagloners zoals mijn betovergrootvader verdienden een groot deel van het jaar 50 – 60 cent per dag, in het wat drukkere seizoen 75 cent per dag, en in de oogsttijd aanzienlijk meer, met de vrouw erbij soms wel 4 gulden per dag. ’s Winters moesten ze interen, dan waren ze meestal werkloos.
In Finsterwolde had het socialisme onder de boerenarbeiders “vele aanhangers”. Er bestond een afdeling van de Sociaal-Democratische Bond (SDB), een sociaal-democratische vrouwenvereniging en een dito jongelingenvereniging. Begin februari hield het latere kamerlid Schaper, uit Groningen, voor die laatste club een spreekbeurt over het onderwerp “Macht boven Recht”. De zaal zat eivol. Voor onze begrippen hield men er nogal vroeg mee op, om half negen was de bijeenkomst afgelopen. Maar vergeet niet dat het winter was en men nauwelijks licht op de weg had.
Samen met hun partijgenoten organiseerden de socialisten van Finsterwolde op 1 mei een meeting in het Wandelbos van Winschoten. Die zondagochtend hingen er placcaten op verschillende burgerhuizen in Finsterwolde, met een oproep om deze meeting bij te wonen. Er kwamen wel 3000 mensen in Winschoten kijken. Er stond een podium met een muziekcorps en wel zestien rode vaandels, waaronder die van de vrouwenverenigingen van Finsterwolde en Beerta. De belangrijkste spreker was Tjerk Luitjes, alias Travailleur. Hij ging in op het hoofdthema van de meeting, het streven naar een werkdag van acht uur. Maar dat was niet het einddoel, de bedoeling was uiteindelijk de opheffing van het privé-bezit.
Herhaaldelijk moest Travailleur zijn rede onderbroken voor applaus. Op zich verliep de meeting kalm en ordelijk, maar de burgemeester van Winschoten had een optocht of demonstratie verboden, en daar trok men zich niets van aan. Met de vaandels ging men onderweg, de marechaussee voerde charges uit, in het gedrang raakten sommige mensen onder de paarden, en ook Travailleur kreeg een trap van een paard, al raakte hij niet ernstig gewond.
In Finsterwolde daarentegen, verliep die middag erg rustig. Pas toen de mensen uit Winschoten terugkeerden, was er veel volk op de been. “Vele kinderen en opgeschoten jongelui”, zo verhaalt de Winschoter Courant, “jouwden de politie uit. Deze hielden echter streng de hand aan de verscherpte proclamaties, waarbij samenscholingen van meer dan drie personen zijn verboden.”
De jeugd liet zich ook op een andere manier gelden. Boeren hadden veel last van jongens die het koolzaad op de akkers afsneden. Ook staken kwajongens de Tjamtil in de fik. En geen enkele liet zich betrappen.
In de dorpen viel het samenscholingsverbod nog wel te handhaven. Zo kregen tien jongelui in Beerta eind maart een bekeuring aan de broek. Maar het verbod hoefde alleen te gelden in de periode dat er weinig werk was. In Finsterwolde was het 17 december 1892 ingesteld, en werd het eind mei weer ingetrokken. In Beerta was het gedurende ongeveer dezelfde periode van kracht. Herbergen en logementen moesten ook om tien uur ’s avonds sluiten (“taptoe”), iets waar de uitbaters niet bepaald blij mee waren. Desalniettemin nam de gemeente Finsterwolde die sluitingstijd structureel op in de APV.
Telefoon was er nog niet in de rijke gemeenten Finsterwolde en Beerta (al wel in Bellingwolde), maar onder andere vanwege het “huzarenmotief” (het snel kunnen inroepen van militaire hulp) zat deze hypermoderne vorm van communicatie eraan te komen.
In bijna elk dorp van het Oldambt was er een detachement marechaussee ingekwartierd. Op 7 mei rukten die van Oostwold, Nieuwolda en Woldendorp in, begin juni volgde dat van Beerta. “We zijn hier weer rustig en wel met ons eigen volk”, schreef de plaatselijke correspondent, die hoopte dat het zo blijven zou. Alleen het detachement van Finsterwolde bleef achter. “Men zegt dat het een vaste Brigade zal worden.”
Om ’s winters de ergste nood van de werkloosheid te lenigen, en de scherpste randjes van de opstandigheid af te nemen, organiseerden de gemeenten werkverschaffingsprojecten, vooral keienklopperijen. De kerkvoogdij van Beerta liet oudjes de wildernis op het plaatselijke kerkhof opruimen. Ondankbaar zongen zij het achturenlied.
Notaris A.H. Koning richtte begin februari de Partij van Orde op, niet veel later (Oranje) Bond van Orde geheten. De afdeling in Nieuw-Beerta bezorgde de arbeiders van Beerta in mei heel goedkoop karnemelk aan huis. “Bond van Orde lopt mit zoepen veur vief cent de 4 kan”, zo ging het als een lopend vuurtje door het dorp.
Soms deed de reactie een poging tot humor. Zo noemde boer Meijer van de Ekamp zijn elegante dekhengst Travailleur…
De vergiftiging van 1906
Geplaatst op: 2 augustus 2007 Hoort bij: Familie 7 reactiesNaar aanleiding van dat bericht in de Gelderlander van 14 februari 1906 over de vergiftiging van de kinderen Perton in Finsterwolde, ben ik vanmiddag even naar de Groninger Archieven geweest om te kijken wat de Groninger kranten erover schreven. In alle gevallen waren die berichten praktisch gelijkluidend. De primeur had duidelijk de Provinciale Groningsche Courant, die er op 8 en 10 februari 1906 over schreef. Het Nieuwsblad van het Noorden volgde in beide gevallen een dag later, en de Winschoter Courant was, hoewel het dichtst op het vuur, hekkesluiter met berichten op 9 en 12 februari. Toch geef ik hier de kolommetjes uit de Winschoter weer, omdat de andere kranten, die veel vaker worden geraadpleegd, alleen op microfiche in te zien zijn, terwijl ik van de Winschoter de veel beter fotografeerbare legger op tafel kreeg:
1)
Volgens de Gezondheidswet van 1901 moest er in elke gemeente met meer dan 18000 inwoners zo’n gezondheidscommissie zijn. Gemeenten met minder inwoners moesten op dit punt samenwerken. Den Haag bepaalde waar zo’n commissie kwam. Vanaf medio 1902 vielen Finsterwolde en de meeste Oldambster gemeenten onder de al langer bestaande commissie te Winschoten. Het archief hiervan berust anders dan dat van andere gezondheidscommissies niet in de Groninger Archieven, maar in het gemeente-archief van het Oldambt, dus daar moeten we binnenkort maar eens heen, voor meer licht in deze zaak.
2)
Groeten uit Finsterwolde (II)
Geplaatst op: 31 juli 2007 Hoort bij: Familie Een reactie plaatsenKerk en toren, links van de weg de boerderij of het huis van ene Van der Holt. Uitgave H. Meijer Ezn. Finsterwolde. Afgaand op de postzegel van anderhalve cent waarschijnlijk in de jaren dertig verzonden door oom Harm en tante Pieterke “aan de jongeheer F.J. Perton (mijn vader) p/a H. Perton,. Rijksambtenaar te Havelte” (het precieze adres maakte niet zo uit, maar aan die positie werd nogal wat waarde gehecht):
De nu verdwenen school die mijn grootvader en zijn zusters bezochten. Kaart in 1934 verzonden door de familie Crone-Koning (onderwijzersechtpaar) aan mejuffrouw E. Perton (mijn oud-tante Elsiene), in het Hollandsch herstellingsoord te Davos-Platz (Zwitserland):
Het eveneens verdwenen Café De Unie in de jaren vijftig. Keerzijde is blanco, uitgave H. Meijer Ezn. Finsterwolde:
Hoofdweg, jaren zestig. Het wat uitstekende witte huis rechts met de Persil-reclame was van Jan Gernaat. Daar achter de bomen bevond zich de boerderij van Tjaak (Tjark) ‘mijnheer’ Bontkes, een vooraanstaande NSB-er. De kaart, weer van dezelfde uitgever, is blanco aan de ommezijde:
Hoofdweg, ca. 1968. “Hartelijke groeten en gefeliciteerd” door Harm (Busscher) en Dine (Tuin)! Aan mej. E Perton, Friesestraatweg 290, Groningen:
Diverse dorpsgezichten, onder andere van Barlagens’ Onnesheerd in de Reiderwolderpolder waar mijn betovergrootvader Elzo Perton boerenarbeider was geweest. De kaart is verzonden vanuit Oostwold op 27 juli 1969 met een “Hartelijk gefeliciteerd” van Derkje aan Mej. E. Perton, Friesestraatweg 290 te Groningen:
Nog veel meer oude foto’s van Finsterwolde staan er op de site van Piet Remeijer.
Groeten uit Finsterwolde (I)
Geplaatst op: 30 juli 2007 Hoort bij: Familie Een reactie plaatsen
Het huis van meester Crone aan de Hoofdweg van Finsterwolde, vlak voor oplevering. Foto gemaakt door het Photografisch Atelier van S. Sanders & Zoon, dat tussen 1903 en 1917 aan de Nieuwe Ebbingestraat 9a te Groningen zat (“De plaat blijft tot nabestelling bewaard”). Voor het huis, dat vermoedelijk in een wat andere gedaante nog steeds bestaat, poseren van links naar rechts Abeltje Crone (zuster van de onderwijzer), meester Jacob Crone (met plusfours of drollevanger), diens vader Gerard Philip Crone (logementhouder), timmerman-aannemer Fokko Lindeman (mijn overgrootvader, met zaag), ene Abbas (zijn knecht, met winkelhaak), Aaltjo Lindeman (zijn zoon, met plamuurmes) en Mellema (zijn knecht, met hamer).
Perton in de Gelderlander
Geplaatst op: 28 juli 2007 Hoort bij: Familie Een reactie plaatsen
Dit berichtje de dato 14 februari 1906 vond ik in de Nijmeegse editie van De Gelderlander, waarvan de jaargangen 1856 – 1956 onlangs integraal online zijn gezet. De timmerman H. Perton vond ik niet terug in mijn genealogische notities, maar gezien de plaats waar zich deze vergiftiging afspeelde is het ongetwijfeld familie.
Aan de markering kan je zien dat het een toevalsvondst is, want ik zat te sneupen op Finsterwolde. Uiteraard ging ik vervolgens zoeken op de naam Perton. Daarbij kwam juist dit bericht niet tevoorschijn. Wel 26 andere, voor een deel met meldingen als hoeveelheden per ton, de langere Engelse naam Chipperton in een feuilleton etc.
Geen familie, maar hoogst curieus is de Perton die ter sprake komt in een verslag over een bijeenkomst van Franse anarchisten in 1881. Een nihilistische geestverwant van deze luitjes had net namens ‘De Volkswil’ de Russische tsaar Alexander II opgeblazen en de Franse Perton riep op om naar dit voorbeeld alle machthebbers af te slachten, ook de Franse:
Relevant voor onze familiegeschiedenis acht ik wèl een huwelijksaankondiging de dato 9 april 1890 van een J. Perton, zonder beroep, 23 of 28 jaar, en afkomstig uit Vrieseloo, met een M. Hendriks, 22 jaar, zonder beroep uit Nijmegen. Ook vond ik nog wat meldingen over een militair en sportberichtjes over een tafeltennister uit Enschede, die midden jaren vijftig op nationaal niveau speelde.
Een ereboog voor de nieuwe koningin
Geplaatst op: 17 juli 2007 Hoort bij: Familie Een reactie plaatsen
Finsterwolde 1898. Niet iedereen is rood en anti-koningshuis. Er zijn ook mensen die aan de Hoofdweg een ereboog hebben opgericht om de kroning van koningin Wilhelmina op te luisteren.
Rechts staat deze boog voor het huis van de zelfstandig timmerman Fokko Lindeman, de vader van mijn grootmoeder Fennechien Lindeman. Daarvoor is nog net een strookje van een ander huis te zien, waar een fiets tegenaan staat. Dat pand is van de zilversmid Haan. En achter het huis van Lindeman is nog dat van de naaister Wubke van der Veen in beeld.
Links zie je de markies van een manufacturenzaak en het huis van een Molenkamp, een arbeider die daar een snoepwinkeltje dreef. En verderop zou nog het huis te zien zijn van een Schönfeld, de zoon van de dokter.
Onder de boog, breeduit over de weg met zijn tramsporen, poseren tien mannen. De meeste zullen hebben meegeholpen om de ereboog op te richten. De jongen helemaal links heet Mellema, en is knecht bij mijn overgrootvader Lindeman. De tweede van links is Klaas Blokzijl en de vierde zilversmid Haan. Precies midden tussen de ereboogbouwers staat een van de marechaussees die het rode tuig van Finsterwolde onder de duim moesten houden. Deze marechaussees hadden zelfs een eigen kazerne in het dorp. Naast de ordehandhaver staat een A.L. Bos, en dan volgen Fokko Lindeman, zijn zoon Aaltjo Lindeman, en diens neef, de schilder Derk Mulder. De man met de Oostfriese pet uiterst rechts, tot slot, is onbekend.
Aan de Klinkerweg te Finsterwolde
Geplaatst op: 16 juli 2007 Hoort bij: Familie 14 reactiesIk kwam gister ook weer langs dit pandje aan de Klinkerweg in Finsterwolde:
Het lijkt gloednieuw, maar feitelijk is het ’t oudste huis aan die straat. Het werd omstreeks 1892, 1893 gebouwd door Aike Perton in opdracht van zijn broer en schoonzus, mijn overgrootouders Geert Perton en Antje Tuin. Ik meende altijd dat zij de grond konden kopen, doordat Geert als remplaçant in militaire dienst was geweest, maar naar ik onlangs vernam, erfden hij en zijn vrouw ook een som geld van zijn oude baas, de meester-schoenmaker F. Randa in Finsterwolde, die kinderloos gestorven was.
Het huis is een van de weinige die in de lengte parallel aan, en niet haaks op de Klinkerweg staan. Het ziet er zo nieuw uit, omdat er een jaar of wat geleden een geheel nieuwe muur is opgetrokken rond de oude enkelsteensmuur, zoals vergelijking met deze foto uit 1975 leert:
Op de oude foto loopt de schoorsteen nog gelijk met de muur, op de nieuwe is dat niet meer het geval, ofschoon het nog wel om de oude schoorsteen gaat. Ook zijn er twee ramen verdwenen, en is het achterdak, waar eerder een flauwe knik in zat, helemaal rechtgetrokken. Aan de andere kant van het huis echter, kwam er een aanbouw met een raam bij. Het enige dat nu nog echt authentiek oogt, is de schuur achter het huis.
Toen die foto in 1975 gemaakt werd, was ene Roelf Heethuis nog de bewoner. Net als mijn overgrootvader had deze invalide man een schoenmakerijtje in het voorkamertje rechts van de deur – het bord op de muur zal wel op zijn gediplomeerde status hebben gewezen. Heethuis nam omstreeks de oorlog het pand van mijn inmiddels weduwnaar geworden overgrootvader over en bleef er tot ca. 1983 wonen. Ik heb me laten vertellen dat binnen toen nog alles nog geverfd was in de kleuren die mijn overgrootouders ooit hadden gekozen, en dat er toen ook nog hun bedsteden in zaten.
Een foto van mijn overgrootouders met hun kinderen Geeske (1891), Harm (1892), Maria (1895), Elsiene (1897) en Jurriene (1900):
Over mijn overgrootmoeder vertelde mijn oud-tante Elsiene, dat ze een schoonheid was in haar jeugd. Van haar heb ik in elk geval mijn bruine ogen geërfd :-). Haar broer Harm Tuin, de anarchist bij wie Domela Nieuwenhuis af en toe logeerde, woonde met zijn vrouw en tien kinderen – waaronder de latere PvdA-burgemeesters van Groningen, Hoogezand-Sappemeer en Heerenveen – in het pandje naast de schoenmakerij. Beide huizen zijn te zien op een bekende ansichtkaart die omstreeks 1900 van de Klinkerweg gemaakt is:
Het eerste huis links was van Harm Tuin, na diens dood in 1950 woonde hier een Maria Tuin en nog weer later eens schoonzoon Remeijer. Het tweede pandje links was van mijn overgrootouders en later dus van Heethuis. Links even buiten beeld stond het huis van timmerman Aike Perton, de broer van mijn overgrootvader Geert, en nog weer wat verder de Klinkerweg af woonde mijn betovergrootvader, de landarbeider Elzo Perton.
In de eerste, dubbele woning rechts in beeld woonden de arbeider Borgers en de trammachinist Mulder, en in het tweede huis iemand die in de ‘tramfabriek’ (garage, reparatiewerkplaats) in Finsterwolde werkte. Later was dat eerste huis rechts van Arend Siemens, alias Poezak en het tweede huis van de winkelier en venter Harm Alles, wiens oomzegger, nu ook alweer bijna 80 jaar oud, bij mij in de buurt woont. Overigens hoeven de mensen op straat niet perse een relatie te hebben met de woningen waar ze voor staan. Op de dam voor het huis van Borgers staat weliswaar vrouw Borgers met haar zoon op de arm, maar voor het huis van Harm Tuin, links, staat de trammachinistenvrouw Mulder met haar manke dochtertje. Aldus wijlen mijn oudtante Elsiene, die me het verhaal bij deze foto deed.
Een landelijk bekende bewoner van de Klinkerweg was na de oorlog Harm Haken, een propagandist, wethouder en eerste Kamerlid van de CPN.
Een paar jaar geleden schreef journalist Sietse van der Hoek een column in het tijdschrift Noorderbreedte, waarin hij de Finsterwolmer Klinkerweg “minstens zo mooi” noemde als de Minervalaan in Amsterdam-Zuid. Dit vanwege de architectonische samenhang tussen de honderden landarbeidershuisjes van het ‘krimpjestype’:
“Landarbeiders zijn zeldzaam geworden, en ook echte fabrieksarbeiders zullen er niet zo heel veel meer zijn in Finsterwolde. De Klinkerweg oogt nu als een welvarende, gut bürgerliche straat. (…) Maar het wonderbaarlijke is dat ondanks alles wat er werd aan- en uitgebouwd, de Klinkerweg de straat van de landarbeidershuisjes is gebleven. Luxe heeft de stijl niet aangetast.”
Wie nog eens op zijn gemak wil bekijken, hoe de Klinkerweg er in de loop van zijn bestaan uitzag, kan terecht op de website van mijn achter-achter-achterneef Piet Remeijer, die er is opgegroeid. Niet alleen heeft Piet een hele serie ansichtkaarten en foto’s van de straat verzameld (onderaan de gelinkte pagina), ook laat hij zien hoe de waterleiding er in gebruik genomen werd.
De barbier van W.A. Scholten
Geplaatst op: 9 juli 2007 Hoort bij: Familie Een reactie plaatsen
Vanmiddag op bezoek geweest bij Eduard M. (87). Wijlen zijn vrouw was een nicht van mijn vader, en van een eerder bezoek, omstreeks 1992, wist ik dat zij heel veel familie-foto’s hadden.
Vooraf maakten we de afspraak dat ik de foto’s van mijn gading kon lenen, om ze bij me thuis in te scannen en dan meteen weer terug te brengen. Maar toen ik eenmaal bij hem zat bleek, dat ik ze niet mee mocht nemen. Hij en wijlen zijn vrouw hadden nogal slechte ervaringen met het uitlenen van oude foto’s, zei hij. Ook bleek dat zij alles intussen weinig systematische had ingeplakt in een album. Gelukkig had ik wel mijn camera bij me en heb ik uit de losse hand een aantal reproducties kunnen maken. Maar de kwaliteit is natuurlijk lang niet die van scans en daarom heb ik de nieuwe afspraak gemaakt dat ik weer bij hem terugkom met laptop en scanner. Helaas heb ik geen laptop. maar goed, die organiseer ik dan nog wel.
De oude baas vertelde ook wat over zijn eigen familie. Als kind was hij regelmatig in het Scholtenshuis aan de Grote Markt geweest. Zijn vader werkte namelijk als barbier, niet met een winkel, maar bij notabelen aan huis. Zo schoor en knipte hij een Jonkheer van Swinderen, gouverneur Tjarda van Starkenborg en de industrieel W.A. Scholten II. Scholten en de barbier noemden elkaar zelfs bij de voornaam, wat zijn oorzaak had in het feit dat de moeder van de barbier, dus Eduards’ grootmoeder, min was geweest bij de familie Scholten (ik denk in dienst van Jan Evert).
Voor Willem Albert Scholten II knapte de barbier ook allerlei andere karweitjes op. Zag Scholten bij een uitdrager op de markt een leuk antiek kop en schoteltje, dan stuurde hij zijn barbier erop af, om dat spul niet al te duur voor hem op de kop te tikken. De barbier dong dan bij de uitdrager af, maar rekende Scholten de oorspronkelijke vraagprijs, zodat hij niet alleen het boodschappersloon, maar ook het prijsverschil in zijn zak kon steken.
groninganus 
Recente reacties