Benjamin zoekt sponsors

Benjamin (22) zit in een rolstoel en woont in De Klaproos, een instelling voor jeugdigen met een handicap, hier vlakbij aan de Barkmolenstraat. Benjamin vindt dat de leiding daar mekkert. Inmiddels zou de situatie onhoudbaar zijn, en hij wil vervangende woonruimte in de vorm van een vrachtwagen. Maar dat kost geld, veel geld. En daarom is Benjamin nu op zoek naar sponsors.

Gave woonark total loss door hoog water

Gister is de gezonken woonark bij de Oude Graansilo weer op het Winschoterdiep getild  – zie berichten a , b en c. Alleen c geeft een oorzaak van het zinken: “waarschijnlijk de hoge waterstand van twee week geleden”. Deze maakte dat de boot schuin aan de wal ging hangen en volliep. Alleen in het DvhN (op papier) komt de verzekeringsinspecteur aan het woord. Deze meldt dat de boot hoe dan ook een total loss is. “Eenmaal kopje onder, heeft de houten opbouw van een ark zwaar te lijden, en is er na een paar uur al geen redden meer aan”.

Volgens diverse media was de boot nog niet zo lang geleden op de helling geweest. Dat wil ik ook wel geloven. Een paar jaar terug klaagden sommige nieuwe flatbewoners van ‘Het Baken’ aan de overkant over de verveloze staat van de toen nog donkerbruin opgeschilderde woonboot, maar R. deed echt wel haar best om haar onderkomen ook een beetje toonbaar voor de overburen te maken. Toevallig kwam ik, eveneens gister, toen ik in mijn collectie op de tag Winschoterdiep zat te grasduinen, deze foto’s tegen:

Beide zijn van anderhalf, twee jaar geleden. Van vorige week zondag zijn deze:

Het zal je maar gebeuren. R., sterkte d’rmee.

De overlevers van de Polderstraat

Harm Renkema zette onlangs in twee gedeelten deze prachtige foto van de Polderstraat op Flickr. Voor mij was de foto totaal nieuw, terwijl ik er toch de nodige gezien heb van de Oosterpoort. Samen met nog wat andere oude foto’s van de Polderstraat vormen de fragmenten een heel aardige serie.

Renkema dateert de foto op 1915. Maar als ik kijk naar de vrij vallende jurken en ook naar het pothoedje van de juffrouw bij de kapper op de stoep, dan denk ik dat het ongeveer 1920 – 1925 moet zijn geweest, dat de fotograaf hier stond en afdrukte.

We kijken in de richting van de Meeuwerderweg. De bebouwing linksachter verdween in de jaren dertig en vooral begin jaren zeventig voor nieuwbouw. Sommige kleine huisjes rechts staan er nu nog steeds wel, maar ook hier werd het een en ander gesloopt. Zo bevindt zich rechtsachter iets wat helaas niet echt scherp in beeld komt, maar qua voorgevel op een negentiende-eeuwse koemelkerij lijkt. Zeer herkenbaar is de Meeuwerderweg op de achtergrond. Hubo Weening heeft nu nog steeds hetzelfde uitbouwtje.

Op de foto is de Polderstraat ongeveer een halve eeuw oud. In 1874 werd ze rücksichtsloos over de moes- en siertuinen van de Cubasteeg heengelegd. Nog voordat de straat een naam had, zaten de eerste bewoners er al. Toen B&W de naam Polderstraat voorstelden, naar de polder die er lag tussen het oude Winschoterdiep en de latere Meeuwerderweg, zagen deze bewoners die naam niet zitten. Veel liever hadden zij, dat hun straat Oranjestraat of Alexanderstraat genoemd werd, naar het koninklijk huis, en in dier voege stuurden zij een verzoekschrift naar de raad. Die keurde echter het voorstel van het stadsbestuur goed.

De Polderstraat had dus eigenlijk helemaal geen Polderstraat willen heten. Bijna had ze ook helemaal niet meer bestaan. Weer een halve eeuw later, eind jaren zestig, begin jaren zeventig, bestonden er immers plannen om de hele Groninger Oosterpoortwijk plat te gooien. Uit die tijd dateren enkele deplorabele beelden, die Renkema voor ons op Flickr zette. Zoals deze van de Polderstraat gezien in de richting van de Oosterweg. De pandjes rechts zijn nu allemaal vot. Op een gegeven moment werden ze verhuurd door de Stichting Studenten Huisvesting (SSH), waar Pim Fortuyn bestuurslid van was. En deze, van de Polderstraat weer gezien in de richting van de Meeuwerderweg. Links is allemaal weggesloopt en vervangen door nieuwbouw. Hier ergens woonde in de oorlog een Duitse dienstbode, die nog hand en spandiensten aan het verzet heeft geleverd. Alleen deze kleine huisjes aan de zuidzijde van de Polderstraat, nabij de Oosterweg zouden daarvan kunnen getuigen. Als ze praten konden tenminste. Alleen zij staan er nog allemaal. Het zijn de overlevers van de Polderstraat.

Foggy Foggy Night

En zo zag de omgeving van het Herewegviaduct er met oud & nieuw uit (diashow).

Webben met rijp

Aan het hek achter het Cultuurcentrum Oosterpoort:

Oosterhaven uit een zeldzame hoek

Henk Witteveen uit Appingedam plaatste eergisteren deze oude foto van de Groninger Oosterhaven op Flickr. Het plaatje, uit de jaren vijftig of zestig, is heel bijzonder!

Niet zozeer vanwege het schip. Dat is, zoals ik vandaag op de Groninger Archieven hoorde, een coaster van rederij Wagenborg, welke eigenaar kenbaar is aan het vlaggetje tegen de achtermast.

Nee, de foto is bijzonder om de plek en de richting waarin de fotograaf afdrukte. Het schip ligt namelijk aan de zuidzijde van de Oosterhaven, een kant die sowieso minder vaak in beeld kwam dan de noordzijde, en die al helemaal niet zo vaak vanuit deze noordoostelijke hoek gefotografeerd is.

Veel bebouwing is nu bovendien verdwenen. De panden links achter het achterschip staan er nog, op de adressen Oosterhaven 1 en 3. Ook zie je achter de achtermast en op de achtergrond nog de oude graansilo boven de bebouwing uitsteken. Ook die staat er nog steeds, op een plein langs de Griffeweg.

Maar de rest van de bebouwing is allemaal weg. Zo zien we achter het middenschip een schutting met de tekst Houthandel Hemmes. Door de ligplaats van het schip denk ik dat het hout voor dit bedrijf loste. Rechts voor de boeg, op de Brink, heeft Hemmes dan nog opstallen staan. Eind jaren zeventig, toen ik in de buurt kwam wonen, bestond het bedrijf al niet meer.

Midden jaren tachtig maakte de bebouwing op De Brink, zoals de voormalige opstallen van Hemmes en het gewezen café Roggen, plaats voor de twee Brink-flats van architect Rem Koolhaas. Tegen dit project protesteerde de buurt vergeefs.

De bebouwing rechts naast de schutting en aan de zuidkant van de weg, zoals het studentenhuis Dovemanszicht, verdween omstreeks 1992, 1993, toen de bodemsanering van het AAgrunol-terrein en omgeving eindelijk op gang kwam. Op de plek van die bebouwing staat nu de donkerbruine flat met zijn afgeronde bovenhoeken die ze De Branding hebben genoemd.

Rookbom

Bij me in de buurt, aan de Kwintlaan, zijn ze al lekker bezig. Je zal je ramen maar open hebben staan voor wat frisse lucht in je beddegoed. Ook laat de staaf nogal een spoor na op het plaveisel. Maar de pyrotechnische vernuftelingen zetten hun voornamen er ook nog bij, dus oom wijkagent zal binnenkort vast bij ze langs gaan. (?)

Hendrik

Vanmorgen kwam ik Hendrik tegen. Voor het eerst sinds een hele tijd, want ik volg tegenwoordig een wat andere route naar mijn werk en struin veel minder de buurt door.

Hendrik is 78 en woont al nijna zestig jaar in de Kleine Brandenburgerstraat met zijn Reina. “Tegenwoordig zijn we daar de oudsten”, zegt hij, “maar indertijd waren we de jongsten”.

Hij leerde Reina kennen op de puddingfabriek van AJ Polak aan de Viaductstraat, aan de andere kant van de Hereweg. Reina heeft me wel eens verteld dat ze ’s avonds van top tot teen onder het puddingpoeder zaten. Douches waren er nog niet, dus gingen ze elke avond in de tobbe. Soms scholden jongens in de stad haar uit voor ‘vieze vuile puddingsjodder’. Dan riep ze terug: “Kiek mor in mien loonzakkie, ik verdain meer as jullie!”

Na hun trouwen kwam Hendrik in de bouw terecht, als manus van alles. Sinds 1964 moet hij het licht in zijn ene oog missen.  Ze waren een gat in een muur aan het hakken en er schoot een stukje ijzer in dat oog. De dokters lieten hem er rustig een maand mee doorsjouwen. Maar hij is er heel nuchter in. “In het begin vroegen kinderen me, meneer, heeft u een lampje in uw oog? Nee zei ik, ik heb met vuurwerk gespeeld. Doen jullie dat maar nooit.”

Zwarte ambulance

Er staat een zwarte ambulance bij mij in de buurt. Zo’n auto waar een stadslegende bij hoort. Dan is de wagen weg, dan is hij er weer en niemand heeft ooit de eigenaar gezien. Zo ongeveer. In dat genre. Saillant detail: de asbak stroomt over van peuken.

Een volksgericht aan de Cubasteeg

Uit echt ouwe archivalia en kranten verneem je weinig over volksgerichten. Je weet dat ze er zijn geweest, maar ze werden zelden bestraft en waren de vermelding niet waard. Alleen als ze echt uit de hand liepen, kwam de rechter eraan te pas. En kranten kregen er pas na ca. 1840, 1850 aandacht voor, net als voor ander lokaal en regionaal nieuws.

In elk geval vond ik heel weinig volksgerichten voor de buurt waar ik woon, een buurt die nu de Oosterpoort heet, maar eind negentiende eeuw nog ‘buiten de Oosterpoort’ als naam droeg, omdat ze buiten de oude wallen van de stad lag.

Maar vandaag vond ik er dan toch een, in een bericht dat de Winschoter Courant op 6 september 1893 overnam uit de Nieuwe Groninger Courant. Het betrof een echtpaar uit de Cubasteeg, indertijd een echte volkssteeg met slopjes. Van dit echtpaar werkte de man in Oosterhogebrug bij een boer. Kennelijk mankeerde er al wat aan de verstandhouding met zijn vrouw, want hoewel Oosterhogebrug nou ook weer niet zover van de Oosterpoort af ligt – te voet is het hooguit een uur gaans – verbleef de man door de week bij zijn werkgever in de kost.

Bij die baas gaf hij zich uit voor vrijgezel en legde hij het aan met een vrouwelijke dienstbode. Dat kwam uit bij de viering van Groningens Ontzet, en het eind van het liedje was, dat de man, op de daaraan volgende zaterdagavond thuisgekomen. voor zijn eigen bescherming opgebracht moest worden naar het Hulpbureau van Politie aan de Mauritsstraat (lange tijd Wijkpand van de Oosterpoort en onderkomen van het Buurtoverlag Oosterpoort).

Intussen moest hij het een en ander doorstaan:

Buitje

Vlak voor- nadat gisteravond, even na zessen, het buitje losbarstte, kwam The Wolf langs het Emmaviaduct en registreerde deze regenboog boven de Oosterpoort.

Het buitje zette de Meeuwerderweg zodanig blank, dat de riolering het water niet aankon en het water enkele winkels binnenstroomde.  Volgens het papieren Dagblad stonden de middenstanders “met verbazing en ergernis” naar de wateroverlast te kijken. “Het is wel triest dat bij de eerste de beste wolkbreuk blijkt dat de nieuwe riolering het hemelwater niet aankan”, aldus een van hen. In het kader van de inspraak heeft het Buurtoverleg er de gemeente echter wel degelijk op gewezen dat dit soort toestanden af en toe voorkomt, ’s zomers, maar de gemeente vond de investering om ze tegen te gaan veel te hoog.

Overigens heet de eigenaar van het Kaes & Stoethuus in het stukje “bakker” en diens zaak een “bakkerswinkel”. Daarmee nam de journalist de reclamepraatjes van die eigenaar met huid en haar over. De man heeft geen bakkerspapieren, en er staat ook geen oven in de zaak, anders dan een oven om zaken op te warmen of af te bakken. Het brood wordt er gewoon van buitenaf geleverd door een echte bakkerij. Je kan wel honderdduizend maal met koeienletters warme bakker op je gevel zetten, maar zoiets maakt je nog geen warme bakker, toch?!

Marten Ekhart (1919-2005)

Ik heb vanavond eindelijk een scanner gekocht en de allereerste foto die ik inscande is het portret dat ik ongeveer tien jaar geleden maakte van Marten Ekhart. Het origineel heb ik meteen maar naar zijn dochter gebracht, die nog bij ons in de buurt woont.

Met Marten maakte ik vaak een praatje. Na zijn pensionering repareerde hij fietsen voor deze en gene, iets wat hij ook al deed aan de Griffestraat, een straat in de oude Kop van de Oosterpoort die voor een nieuwe ontsluitingsweg en een hoogbouwcomplex moest wijken.

In 1963 was Marten daar komen wonen met zijn vrouw en kinderen. Voordien hadden ze even een caféin Muntendam gehad. “In die jaren”, vertelde hij me,

“waren ze daar nog aardig wild in de kop. Het was een hele aparte mentaliteit daar. Als kastelein moest je met alle klanten gevochten hebben en van alle klanten hebben gewonnen. Ze noemden me ook wel de dominee, omdat er vroeger een dominee Ekhuis gestaan had, een drankbestrijder. Dat was omdat ik geen mensen moest die op vrijdagavond hun hele weekloon doordraaiden. Een glaasje heb ik niets op tegen, maar het moest niet ten koste gaan van het huishouden.”

Marten was geboren op het Steenbergerveld, de heide ten westen van Roden, waar toen nog turf gestoken werd. Zijn vader was polderjongen en landarbeider en had er eerst een paar geiten en later een paar koeien naast. Op school was Marten naar eigen zeggen een behoorlijk goeie leerling, maar doorleren na de achtste klas was er natuurlijk niet bij. Als tiener werkte hij onder meer voor boeren en op de melkfabriek. Maar zijn hoogtijdagen beleefde hij als bezorger van het sociaal-democratische dagblad Het Volk, editie Groningen en Noord-Drenthe. Zijn rayon was de gehele gemeente Roden, met 125 abonnees. Ook fungeerde hij hier als bode van de Landarbeidersbond.  “Ieder jaar”, zo herinnerde hij zich,

“was er in Norg een VARA-zomerfeest, daar kwamen ze uit het hele noorden. Op de Brink, waar de stoet begon, stonden dan wel duizend mensen, allemaal afdelingen achter eigen vaandels.”

Ook had hij Koos Vorrink nog eens zien spreken, op een verkiezingsbijeenkomst in Paterswolde.

“Een monster van een kerel was dat. Hij ging ontzettend in het spreken op, kon niet op het podium blijven staan en liep dooor de hele zaal heen. Het zweet spatte hem van de kop af.”

Kleur in de buurt op een buiïge zondagmiddag

Roos in de Jacobstraat:

Binnentuin Mauritsstraat:

Hollandse vlag, Oosterhaven:

Vreemde vezelstructuur op een pilaar van de Griffebrug (spul uit een spuitbus):

Bijnamen uit een Groninger volkswijk

Van M. weer wat geleerd over de ouwe Oosterpoort. Een paar bijnamen.

Spiekerdeuze
Letterlijk: spijkerdoos. Als in: “Hé spiekerdeuze, wost eev’m wat veur mie doun?”
Bijnaam voor een jong manspersoon dat veel klust. Handige Henkie.

Pepermuntboeren
Gereformeerden – ook wel Cocksioan’n genoemd naar dominee Hendrik de Cock van de Afscheiding (1834). Zij zogen altijd op pepermuntjes tijdens het ondergaan van de twee preken op zondag. Vandaar.

Rondkoekeloeren in Huize Mussengang

Ik zag in de folder van de Atelierroute, dat ze open huis hielden op het adres Zuiderpark 26. Eindelijk de kans om daar eens binnen te komen.

Ik heb wat met dat pand. Toen ik in 77 in de buurt kwam wonen, stond het aan een vaste uitvalsroute naar het centrum. Er woonden corpsballen in, die in het souterrain een grote gemeenschappelijke keuken hadden. Er hingen geen gordijntjes voor de ramen, je kon er gewoon op tafel kijken, en zien wat voor heilzame hygiënische uitwerking het corporale communisme had.

Medio jaren tachtig lag er een plan om het algehele Zuiderpark te slopen. Een stel speculanten kocht Zuiderpark 26 op, in de verwachting dat er hoogbouw zou verrijzen. Dankzij een enorme protestactie ging ’t algehele sloopplan niet door. Wel bleef Zuiderpark 26 zienderogen verkommeren, ook toen Aegon het overnam in de hoop dat dit pand en het belendende nog wel tegen de vlakte mochten.

Op dat moment (1992) trokken we met een stel buurt- en monumentenclubs bij de gemeente aan de bel. Ongeveer tegelijkertijd verhuisde de strip Mussengang, achterop de UK, naar Zuiderpark 26. Bert Cornelius, de cartoonist van dit satirische studentenhuis-feuilleton, maakte een prachtige tekening van het pand, één die ik goed kon gebruiken voor een stukkie in onze buurtkrant. Bert stond het origineel belangeloos af, maar in de volgende aflevering van Mussengang kwam er toevallig wel een erg venijnige buurtburgemeester voor, die de keuken van Huize Mussengang kwam inspecteren…

Naderhand werd het hele Zuiderpark een officieel Beschermd Stadsgezicht. En Zuiderpark 26 een Rijksmonument. Desondanks heeft het pand, behoudens enkele perioden met anti-kraakwachten, ruim twintig jaar leeggestaan. Onlangs echter, verschenen er plakkaten achter de ramen, met de mededeling dat het verkocht was. Naar ik hoorde aan een echtpaar, dat het helemaal in authentieke staat wil gaan terugbrengen. Dat betekent dan een restauratie naar het ontwerp uit 1881 van de Groninger architecten Hoekzema, die indertijd in opdracht van de wijnhandelaar K.H. Gaarlandt werkten, een man die zijn vaten opsloeg in hetzelfde souterrain, als waar later die studentenkeuken zat.

De nieuwe eigenaren halen zich flink wat werk op de hals, zoals bij binnentreding valt te zien. Maar er zitten nog genoeg fraaiigheden in hun pand: Zoals:

– Het marmer in de hal:

– De overloop:

-Tegels op de bovenverdieping:

– Glas in loodramen bij de trap:

– Tegels in het toilet beneden:

– En glas in lood in een benedenkamer:

Deze eclectische schouw met neo-Gotische en Griekse stijlelementen zou eruit gaan, als zijnde niet-authentiek:

O ja, voor ik het vergeet, Zuiderpark 26 is ook morgen nog te bekijken. Alleen mag je de trap niet op, een verbod dat ik aan mijn laars lapte, zonder dat iemand er wat van zei.