Ommetje Oostwold (Wk)

Landgeit met zijn vriendjes op dierenweide of kinderboerderij Minerva, Hoogkerk:,

Mestkar met opzetstukken en een los zadel, bij de opgang naar land van de Wobbesheerd in Lutje of Klein Oostwold, noordkant A7 bij Oostwold:

Puberaal gemaggel bij fietspad zuidkant A7. Zwart op wit verstopt zich voor een enge boer, maar telkens als hij of zij de boer kwijt is, meldt die zich zwart op rood opnieuw:

Opschrift op de rechter voorgevel van de directeurswoning (1915) van de vroegere strokartonfabriek Erica II aan de Munnikevaart. Je verwacht dan links een pendant, zodat er “Welverdiend geniet’n” of iets dergelijks ontstaat (ik doe maar een gooi), maar die pendant is er niet (meer). De komma in de lucht of apostrophe die een streektalige uitspraak doet vermoeden, is ook vervangen door een kleine j. Helemaal recht zit een en ander ook niet

Roodbont en zwartbont vee; huisvlijt op een voorgevel aan de Hoofdstraat in Oostwold:

Aan de Kerkeweg in Oostwold: de fraaie schuur van het type overhang fungeert als caravanstalling:

Bij boerderij De Erfgooier aan de Westerdijk, tussen Den Horn en Enumatil. Hoe die huisnaam hier ooit gekomen is, mag Joost weten:

Bij de spoorwegovergang in Den Horn waren de roodwitte planken die het publiek bij de spoorverdubbeling op afstand moesten houden, eindelijk opgeruimd:

Mijeenzorg – een recente huisnaam op De Poffert

Kwam anderhalve week geleden langs De Poffert, en zag daar iemand aan zijn pand klussen. Vlakbij hem zag ik letters op het fries onder de boeiboord staan die me eerder nooit opgevallen waren. Omdat ik ze niet goed lezen kon, vroeg ik de eigenaar wat er stond. Het bleek “Mijeenzorg” te zijn. Toen hij het pand dertig jaar geleden kocht, kreeg hij er namelijk de zorg voor, vandaar de naam. Dat is nogal wiedes, dacht ik, en kon niets aan deze klaarblijkelijkheid toevoegen.

De buurtschap De Poffert kende al sinds de zeventiende eeuw, toen het Hoendiep hier werd aangelegd, drie huisnamen, oorspronkelijk allemaal behorend tot herbergen die meelkost aan passagiers van de langskomende trekschuiten verschaften. Van west naar oost waren dat de Poffert (nu tegenover de brug), de Meelzak of Meelbuil (in de hoek van de Trekweg en de Zuidwending) en De Pannekoek (nog net op het territoir van Hoogkerk aan de oostkant van de Zuidwending). De nieuwe huisnaam past op zich dus in een traditie, hoewel het pand geen herberg is. Overigens werd de in de vroegere herbergen hier geboden mondkost maar matig gewaardeerd – de kwaliteit was de uitbaters kennelijk een zorg.

Op een Langewolder kerkepad

Zaterdagochtend, Roderwolderdijk bij Hoogkerk:

Hooiland tussen ’t Hoendiep en Oostwold:

Bij de Zuiderweg onder Zuidhorn. Wyandottes, als ik me niet vergis. Dus geen levend erfgoed, wat ik ook verder weinig zag. Wellicht moet je, om zo’n thema gestalte te geven, eerst in andere kringen rondgaan dan die van bouwkundige monumenten.

Niezijl – bij de brug over het Niezijlster- of Nijsloterdiep: het zou maar zo kunnen dat hier vroeger een elegante boogbrug heeft gelegen in plaats van zo’n kaarsrechte betonnen plaat. Maar ja, de auto.

De koorkant van de Grijpskerker kerk was me nooit eerder zo opgevallen. Vond het wel aardig om als monumentendagjesmens met zulke égards te worden ontvangen. Maar helaas: men deed helemaal niet aan monumentendag, want er stond een trouwerij op het programma. Ben naar de vooringang van de kerk gegaan en mocht er aan die kant wel even in van de cateraar.

Joekel van een orgel, in 1832 geschonken door de toen gestorven boerin Aaltje Thomas Wiersema van de Ruigewaard, weldoenster van de gemeente Grijpskerk. Zo’n sponsormededeling als onder ’t orgel komt vaker meer voor bij orgels, en toch strookt die wat mij betreft niet erg met evangelische bescheidenheid:

Blijkbaar hing de vlag uit voor het bruidspaar? In de verte molen de Kievit:

Met dit stukje volksvlijt als uithangbord:

Het keukentje in de molen:

Eenzelfde lichtinval in de consistoriekamer of bibliotheek van de kerk te Visvliet:

Banken waarvan de afscheidingen niet helemaal afgewerkt lijken:

Een uit de literatuur bekende steen in de kerk van Visvliet memoreert de exceptionele duurte in het jaar 1557, toen de rogge, het gewone broodgraan, maar liefst 7 Emder gulden de mud deed, een prijs die pas in de Franse tijd zou worden overtroffen. Boeren blij, hun personeel wat minder. Dat jaar overleed Gerardus Wiltinck van Dwingel. Hij was de dertigste abt van Jeruzalem, beter bekend als Gerkesklooster op de grens van Friesland en Groningen en hij vormt het bewijs dat ook Drenthe carrièregeestelijken leverde:.

Zerk in kerk van Visvliet voor Antie Iansen van Goch, de vrouw van jonker Willen Hendricks Faber (= smid; merkwaardig ambachtelijke familienaam voor iemand van adel), 1652:

Doezum – grafsteen uit 1639 van Tzauck Ywema, weduwe van Weidt Sickema, de grietman van het Westerdeel van Langewold, die ernaast ligt. Het familiewapen Iwema rechts met het kruislings met pijlen doorschoten hart had uiteraard mijn bijzondere belangstelling. Een en ander is vervat in een typische renaissance-omlijsting::

Een andere interessante zerk in Doezum is die van de boekweitmulder (grutter) en koopman Willem Jans, die begin 1795 als bejaard man overleed. Links zien we een balans of weegschaal, waarmee de commerciële kant van Willems bedrijf is afgedekt. Rechts ziet u het interieur van een boekweitmolen, met een groot bovenrad dat via twee verticale assen de beide molenstenen aandrijft, en de eenmaal gevulde zakken verder transporteert:

In de kerk van Doezum hangt ook een aantal rouwborden. Zoals deze uit 1687 van Fredricka Tiaerda van Starkenborg, oorspronkelijk afkomstig van Verhildersum bij Leens, maar bij haar dood in 1687 als echtgenote van kolonel Prott, de vrouwe van Rikkerda onder Lutjegast:

Even inzoomend op die Starkenborgiaanse kraai in het midden:

Ook het met helm en degen nogal martiale rouwbord voor haar man, de kolonel Johann Prott, de held die in 1672 Bourtange voor de onzen tegen Bommen Berend behield, en heer van Rikkerda tussen 1674 en zijn dood in 1703, hangt in Doezum, terwijl het eigenlijk in Lutjegast thuishoort::

Een latere pommerant in deze contreien is Daniel Onno de Hertoghe van Feringa, wiens wapen maar half ingevuld lijkt (maar schijn bedriegt):

Blik op het kerkhof van Doezum door het voorportaal van de kerk:

Ook nog even in Grootegast geweest, waar de kerk weinig bezienswaardigs te bieden heeft. Van de 8 zerken die Pathuis noemt, is er maar eentje terug te vinden; in een hoek op het koor ligt dit steentje uit 1614 van Gadie Thenge, een geleerd jurist en grietman van Westerdeel-Langewold (de andere zullen bij de laatste restauratie (2005) onder de nieuwe vloer zijn weggewerkt):

Van binnen is de kerk van Grootegast vrij licht, en van buiten is ze stralend wit:

Op het kerkhof een rijtje fraaie art déco-stenen. Onder deze liggen broer en zus Beukema.

Blikken in een overstelpende hoeveelheid

Op Monumentendag had ik als tweede bezienswaardigheid het Blik & Trommelmuseum in Niezijl op het programma staan. De voormalige supermarkt van Hein en Tineke Nauta daar herbergt met zijn 250 vierkante meter zo’n 7500 blikken en nog wat andere oudheden. Een overstelpende hoeveelheid. Ze hadden er ook caravans kunnen stallen, maar Hein maakte er liever een museum van en zodoende hebben ze nu ook nog iets van de aanloop die ze hadden toen het nog een winkel was.

Onder de luifel een vergelijking waarmee iedere vergrijzende liefhebber van oudheden het alleen maar eens kan zijn:

Dit zijn 84 blikken, en dan hebben ze nog bijna honderd maal zoveel:

Deze koffieboer Juan Valdez springt er tussenuit:

Een klassieker van Insulinde, een fabriek in een steeg bij de Oude Ebbingestraat wz in Groningen:

Een andere klassieker, van dezelfde fabriek:

Hein is een volbloed verzamelaar, en deed in 1965 dus ook mee met de speldjes-rage:

Die van Caltex, OK, FINA en die witte met de old-timers heb ik destijds ook gehad.

Een blik van Eikel cacao – welke huismoeder kon weerstand bieden aan zo’n snoetje? Vader had er maar een bloedhekel aan dat hij dankzij haar wekenlang die nepslobber moest drinken in plaats van echte, opwekkende koffie:

Karel I met zijn onsympathieke kop in meervoud:

De Zaaier, van een coöperatieve sigarenfabriek aan het Damsterdiep in Groningen (jaren twintig):

Een fraai blik met een nobele wilde en folkloristische motieven:

Een verdwaald houten kistje voor de fijnste kwaliteit korstloze nagelkaas, merk Kruiwagen, van de NCZ in Leeuwarden:

Bakelieten telefoon zoals die begin jaren zestig ook nog bij ons thuis in de gang hing:

Boenwas?

Appelstroop kokende kabouters testen het eigen product:

Fraaie ontwerpjes van Verkade:

Alle varianten van het smalle blik voor Zwitsal- babypoeder – ook de billetjes van mijn drie jongere broers en mij zijn hiermee behandeld:

Maar alleen de jongste twee kregen hun prakkie op zo’n warmhoudbord, dat van onder gevuld werd met heet water:

Davitamon: de opvolger die begin jaren zestig de levertraan overbodig maakte – kennelijk groeide eerst je neus ervan:

Tweibakblik van De Bijenkorf (Schuilenga) uit Surhuisterveen:

Herberg de Gouden Leeuw, alias ’t Logement Welgelegen, alias Hotel Leujes, Noordhorn

Met de Open Monumentendag was in Noordhorn het voormalige kostuummuseum, waar van 1622 tot 1980? een horecafunctie op had gezeten, voor het publiek opengesteld:

Op de gevel staat nog de naam van de familie Leujes, die het hotel tussen ca. 1890 en ca.1920 exploiteerde. Het betreft een zeer breed pand. Het rechter gedeelte had de horecafunctie, links zat oorspronkelijk een doorrid die naar de achtergelegen stal(len) voerde. Later kwam hier een kruidenierswinkel voor in de plaats van dezelfde exploitant:

Waar de winkel zat is de pui naar achter verlegd en zat een soort bijkeuken met allerlei bric à brac. Zoals isolatoren van het stroomdistributiebedrijf, de Laagspanningsnetten. Hier en daar zie je nog een exemplaar op een gevel. Gezien het schroefdraad moesten monteurs (dwz de plaatselijke electriciëns zoals mijn grootvader) ze zelf in voorgeboorde gaten indraaien:

Publicatiekastje van het Waterschap Westerkwartier:

De woonkeuken met, naast alle antiek, een modern aanrechtje:

Matglanzende pullen en kommen op een rik –

De jachtweide of gelagkamer van het “welbeklante café” (1923 – toen al voorzien van electra en telefoon), plek voor talloze verkopingen en verpachtingen van vastgoed, lokale verlotingen en vergaderingen van het Nutsdepartement en rederijkers, de Maatschappij van Landbouw, Ziekenfonds, begrafenisvereniging, de onderlinge brandverzekering, ijsclubs, kiesverenigingen en politieke partijen. De klarinettiste speelde er jazz-klassiekers:

De achterkamer met meubels uit de jaren dertig. In het linker raam een gebrandschilderde gouden leeuw op azuur (tegenwoordig het konings- en het koninkrijkswapen) :

Toog en tapkast, een van de drie of vier die ik er zag:

Gebrandschilderd glas met het wapen van de provincie Stad en Lande van Groningen:

Kamerscherm met vier lieftallige juffers, waarvan de tweede opmerkelijk bruine (en vrij lange) armen heeft, wat in elk geval qua teint niet geheel en al strookt met de achttiende-eeuwse schoonheidsideaal of zouden het lange handschoenen zijn?):

Nog een toog en tapkast:

Op de bovenverdieping bevonden zich nog restanten van het Kostuummuseum ‘De Gouden Leeuw’:

Met tal van leuke couponnetjes stof:

Wat dichterbij:

Terug in de keuken met zijn gerei zoals poffert- en bollebeusjespannen:

Meester Kriet, pas ontwaakt uit de bedstee en nog in slaapkleding, trad op als explicateur:

Op het achtererf en in de tuin viel goed te zien, waarom het bedrijf ook wel ‘Welgelegen’ heette. Het uitzicht is hier fantastisch, al liegt dat landschap ook – in dit gebied vond in 1581 de Slag bij Noordhorn plaats. Het zal hier bezaaid met doden hebben gelegen. Het aflopend glooiende karakter van het terrein maakt, dat het prima dienst kan doen als als tribune, zoals in 1907 bij een festival voor fanfarecorpsen uit het Westerkwartier, of in 1930 bij een wielerwedstrijd voor wielerclubs uit Veendam, Assen en Noordhorn, waarbij de Noordhorners alle onderdelen wonnen:

Overigens was net het vuur onder de pan met groentesoep ontstoken. De kokmoer verdedigde haar exquise mondkost als een cerberus tegen de kapers op de kust:

Terug door de bijkeuken, viel me nog dit blauwe glas met florale appliqué’s op. Het zal een naam hebben, alleen ken ik die niet.

Heereburen heen en terug

Bij den Horn:

Wat wieder, ook naar het noordwesten:

Hornpad tussen Den Horn en Zuidhorn. Eens kijken wanneer de putters erop afkomen en dan eens een poos stil op dat bankje gaan zitten;

Balmahuisterweg linksaf, door het land:

In de verte zie je Niehove liggen:

Waaite is sikkom riep (of is het nou toch gaarste?):

Curieuze wolkenluchten:

Vroeg me af of dit aardappels waren of toch iets anders (Heereburen):

Hier op de voorgrond zijn het zeker aardappels:

Populier langs de weg:

Binnenkort komt de combine langs:

Bij Pama in de buurt:

Het bleef steeds dreigen en hier vielen inderdaad enkele druppels:

Bij het Ronde Zwienhok tussen Oldehove en Ezinge:

Voorheen de zuivelfabriek van Ezinge:

Tussen Ezinge en Den Ham: