Sebastian Munster gespiegeld

Dit stadsaanzicht van Groningen trof ik aan op de site van een Amerikaans antiquariaat. Volgens de aanbieders dateert het plaatje van 1598, en is het gemaakt door Sebastian Munster (1488 – 1552). Het boek waar het uit komt, staat er niet bij, maar eerder heb ik eens een ingekleurde versie gedownload en die kwam volgens de opgave uit Guicciardini’s beschrijving der Lage Landen. Het zal dan wel om een zoveelste Duitse herdruk gaan.

Afgezien van de kleuren, zijn beide kaartjes identiek. Beide hebben dezelfde legenda, en daar is iets loos mee. Binnen de stad gaat het nog wel. A is de hoofdkerk, oftewel de Martini, en H de Onze Lieve Vrouwe-, oftewel de A-Kerk. Dan denk je dat het aanzicht vanaf het noorden gemaakt is en dat twee poorten op de voorgrond de Ebbingepoort links en de Boteringepoort rechts zijn. Maar dat klopt niet met hun statuur. De Boteringe- deed onder voor de Ebbingepoort.

Bovendien zien we rechts de letter K staan. Deze duidt de Oosterpoort aan, waar je de A-poort verwacht. Nog gekker wordt het bij de legenda voor het buitengebied. L, op de rechterkant maar hier buiten beeld, staat voor het Aduarder Klooster. Op een plek waar je hooguit Peize verwacht. En helemaal links, hier eveneens buiten beeld, zijn Hoogkerk en Lettelbert (als T en V) gesitueerd, dorpen die zich, als je vasthoudt aan een schetspositie ten noorden van de stad, op de rechterflank zouden moeten bevinden.

Ik denk dan ook dat het prentje niet vanaf het noorden, maar vanaf de zuidkant van de stad gemaakt is. Door het kaartje te spiegelen…

…klopt in elk geval de hiërarchie van beide poorten weer: links vind je dan de rijkere Herepoort, de belangrijkste van de stad, en rechts de secundaire en wat eenvoudiger uitgevoerde Oosterpoort. De lintbebouwing buiten de Herepoort en de wat meer verspreide huizen buiten de Oosterpoort voldoen met het geaccidenteerde terrein ertussen dan ook aan het beeld uit andere bronnen, zoals de kaart van Jacob van Deventer (ca. 1560). Bovendien klopt dan ook de positie van Aduard weer – nu linksachter -hoewel ik moet toegeven dat het met de andere legenda zoals Hoogkerk en Lettelbert nog steeds even beroerd gesteld is als bij de ongespiegelde versie.