De Vondeling die geen vondeling was

Bij zijn huwelijk in Termunten, 1825, leverde Albert Alberts Vondeling, boerenknecht uit Wirdum, verklaringen in van de burgemeester van Delfzijl, de militaire autoriteiten, en de vrederechter van Appingedam.

De burgemeester gaf een bewijs van onvermogen af voor de bruidegom en diens bruid. Volgens het militaire attest was het geboortejaar van de bruidegom 1801, maar diens geboorteplaats onbekend. Het interessantst was de verklaring van de vrederechter. Die meldde dat Albert de zoon was van ene Elisabeth. Na haar dood had de diaconie van Delfzijl hem opgevoed als vondeling, daar zijn moeder bedelaarster was en zijn vader onbekend.

Het was dus niet helemaal wat we onder een vondeling verstaan, die vondeling waaraan de Groningse familie Vondeling haar naam dankt. Op haar genealogische website vertelt een Amerikaanse nazate het verhaal zo:

“In 1802 a woman was begging on the streets of Delfzijl (…). One day she was found dead at the side of the road, with her little baby son in her arms. Some people thought she called herself Elisabeth, no surname was known and no one knew where she came from. In that time in such small places everybody knew each other, and also knew everyone from surrounding villages (mostly they still do in our days). So she really was from a distant place, maybe even from abroad… “

Albert was ongeveer een jaar oud, toen hij aan de diaconie van Delfzijl kwam. Van het patroniem Alberts, dat de jongen later droeg, denkt de Amerikaanse dat het afkomstig is van een diaken. Maar bij ongehuwde moeders in de stad viel mij op dat die hun kind vrij vaak hun eigen patroniem meegaven, zodat ik toch niet helemaal uit zou willen sluiten dat de bedelares voluit Elisabeth Alberts heette.

Hoe dan ook, het jonkje werd opgevoed voor rekening van de Delfzijlster diaconie. In de armen-boekhouding staan daarom eerst wat uitgaven, en later wat ontvangsten met zijn naam. Zo bracht de diaconie Albert op zijn veertiende, in mei 1815, onder bij een kleermaker, tegen een jaarloon van tien gulden boven kost en inwoning. Aan het begin van de zomer bleek echter, dat hij geen zin had om het kleermakersvak te leren. Voor de rest van het jaar kwam hij daarom bij een boer in Weiwerd terecht. En hij bleef ook boerenknecht. Tussen de dienstboden-meivakanties van 1817 en 1818 zat hij bij een Evert Spithof in Geefsweer, voor 30 gulden en een paar schoenen. Het geld werd gebeurd door de diaconie, zoals dat ging met de lonen van diaconie-bestedelingen. De schoenen mocht hij houden.

Frappant bij zijn trouwerij in 1825 is nog dat zijn iets oudere bruid, oorspronkelijk uit Finsterwolde, wier zoonje met het huwelijk werd gewettigd, eveneens het kind bleek van een ongehuwde moeder die Elisabeth heette. In dit geval stierf de moeder toen het kind vier was. De twee wezen gingen als echtpaar in Termunten wonen, waar hij als dagloner werkte. Van hun overlevende kinderen kwamen de dochters in Farmsum en Kalamazoo terecht en en een zoon in Heveskes. De zoon die mijn voorvader is, bleef in Termunten wonen.

Voor het overige zijn van Albert Alberts Vondeling en zijn vrouw slechts de sterfdata bekend. Hij overleed in 1860, krap een half jaar na zijn vrouw.