De gebroeders Entjes, een Groninger schaatslegende

Zo’n schaats, maar dan misschien een wat ouder model, kwam laatst tevoorschijn uit het Damsterdiepverlaat. Het is een Groninger schaats, in die zin dat er een hakkenklem op zat, waardoor een enkele leren riem over de wreef voldoende was om hem vast te zetten aan de voet. Zulke scheuvels waren tot 1924 nog in produktie. Althans, dat zegt het Groninger Schaatsmuseum in Sappemeer. Volgens een bericht in de Winschoter Courant van 22 februari 1895, dat de Winschoter overnam uit de Telegraaf, waren de Groninger scheuvels, hoe vertrouwd ook, toen al vervangen door Friese modellen met twee riempjes:

Kortom, Friesland had niet alleen de betere schaatsen, maar ook de betere rijders. Ze waren zo goed, dat menige Groninger hardrijderij (nog kortebaan, over 160 meter) de Friezen buitensloot. Maar in de winter van 1895 doorbrak Geert Entjes de Friese hegemonie en konden de Groningers juichen. Eerder was Wessel, Geerts oudere en even talentvolle broer, niet bestand gebleken tegen de verleiding van de berenburg, waaraan deze lepe tegenstanders hem blootstelden. Maar Geert liet ze nu een poepie ruiken.

Wessel en Geert Entjes kwamen uit het Lageland ten westen van Slochteren. Schaaphok, die omgeving, waar je ’s winters bij een gure oostenwind niet zou willen wonen. In het digitaal archief van de Leeuwarder Courant kom je hun namen inderdaad tegen bij uitslagen van schaatswedstrijden:

• 17.12.1879: Groningen – Wessel Entjes derde prijs (5 gulden), winnaar een Fries
  23.12.1979: Bedum – Wessel Entjes wint (80 gulden) voor drie Friezen
  26.01.1881: Utrecht – Wessel Entjes wint (150 gulden)
  16.12.1890: Sneek – Geert Entjes derde prijs (30 gulden) achter twee Friezen
  05.01.1891: Groningen – Geert Entjes derde prijs (40 gulden), eerste was een Fries
  20.01.1892: Amsterdam – Geert Entjes tweede prijs (75 gulden) na een Fries
  20.01.1892: Groningen – Geert Entjes eerste prijs (100 gulden), verslaat Friezen
  04.01.1893: Groningen – Geert Entjes eerste prijs, gevolgd door Friezen
  10.01.1893: Amsterdam – Geert Entjes tweede prijs na een Fries
  11.01.1893: Haarlem – Geert Entjes eerste prijs (150 gulden), verslaat een Fries
  11.01.1894: Groningen – Geert Entjes tweede prijs (60 gulden) na een Fries
  01.02.1895: Zwolle – Geert Entjes wint voor een Fries
  02.02.1895: Groningen – Geert Entjes  wint van ettelijke Friezen
  12.02.1895: Winsum (Gr.) – Geert Entjes tweede achter een Fries
  22.01.1897: Groningen – gebr. Entjes de derde en vierde prijs (40 en 20 gulden)
  15.12.1899: Groningen – Geert Entjes vierde prijs (20 gulden) na twee Friezen
  16.12.1899: Groningen – Geert Entjes vierde prijs (20 gulden); Friese winnaar
  09.01.1904: Leek – Geert Entjes vierde prijs (5 gulden) na twee Friezen

Afgaande op dit lijstje met palmares mag Geert dan de grootste “coryphee” van de twee geweest zijn, toch lijkt het er sterk op dat zijn oudere broer meer indruk maakte. Zo komt Wessel voor in de ingezonden brief van Dr. Botto Schultetus Aeneae die op 21 december 1885 in de Leeuwarder Courant stond. Aan het eind van dit epistel daagde deze medicus de organisatoren van Friese hardrijderijen uit om ook eens “Willem” (hij bedoelde natuurlijk Wessel) Entjes te inviteren. Volgens hem was Wessel “een brutaal en uitmuntend rijder”. “Als de man zich spaart en ook daardoor bespaart is hij voor de speedrijders der Friezen als altijd een zeer zware partij”, aldus Schultetus. “In Groningen worden de Friezen op hardrijderijen zoo loyaaal behandeld, dat gij hun dit compliment, aan een uitmuntenden hardrijder, die de beste Friezen de broek heeft warm gemaakt, niet onthouden moogt.”

Wessel Entjes leeft ook nog t in een leugenverhaal, dat de Nederlandse Volksverhalenbank eind 2006 nog in duplo noteerde uit de mond van Hendrik-Jan Hammenga en Wigbold Wieringa. Oorspronkelijk kwam dat verhaal van de sterke verhalenverteller Jan van der Deen uit de buurschap Denemarken bij Slochteren. Deze Olle Jan moet dit verhaal ooit ongeveer zo bij de scheerbaas hebben verteld:

“Ik was op scheuvels over ’t Slochterdaip en ’t Damsterdaip noar stad tou west. Op weg terug was ik haalfweg bie ’t Lege Land en ik docht: ‘Och man, wat gait dat ja stoer mit dei aine scheuvel’. Moar ja, ’t wör al duuster. Dus moar deurscheuvln. En ik kom bie ’t Lutje Boske, en ik mos doch ais even kieken wat er mit dei rechterscheuvel loos was. Dus ik stap van scheuvels oaf en wat bliekt? Der zit er gain iezer meer onder dei aine!
Moar ja jonges, ’t wör aal duusterder, en ik mos wel opschaiten. Een hail ende veur mie an zag ik nog ain scheuvelloper. We reden tegen wiend in. Ik hoalde hom hail langzoam an in. En op een gegeven moment gong ik hom veurbie, en ik kiek achterom en wel is ‘t? ’t Is Wessel Entjes.”