Scheuvelende uilen
Geplaatst op: 10 december 2007 Hoort bij: Kunsten 8 reacties
Een van mijn favoriete genreschilders uit de zeventiende eeuw, Adriaen van de Venne, maakte deze gravure van een scheuvelend uilenstel.
Het is natuurlijk erg ongerijmd. Uilen horen ’s nachts te vliegen en niet overdag te schaatsen. Maar in hun ongerijmdheid horen ze bij elkaar. “Hoe passen wij bijeen”, staat er dan ook als motto boven de afbeelding. ‘Op elk potje past een dekseltje’, zouden we ook kunnen zeggen.
Om het motto nog wat verder te demonstreren heeft Van de Venne het mannetje een touw in de snavel gegeven, waarmee het zijn vrouwtje voorttrekt, vrij naar een usance bij het ijsvermaak van destijds. Beide uilen hebben bovendien een muis op hun kleren hangen. Dat lijkt een appeltje voor de dorst, maar de vrouw draagt de muis op de manier zoals de Orde van het Gulden Vlies gedragen werd. Bovendien is de kap die zij op het hoofd heeft nogal ouderwets, in de tijd dat Van de Venne meester is.
Of de gravure gemaakt werd naar een polychroom schilderij is onbekend. Maar het Statens Museum in Kopenhagen heeft wel een iets anders gecomponeerde en getitelde grisaille van Van de Vennes’ hand, waarop het mannetje nog over een bril beschikt:
groninganus 
Leuke gravures. Het lijkt wel of de uilen broekjes aan hebben. Ach, zoals hun pootjes op die schaatsjes zijn vastgemaakt!
Interessant om naar de symboliek van de afbeelding te kijken, zoals de manier waarop de uilenvrouw de muis draagt.
En ze hebben Friese scheuvels 🙂
Heel apart! Zou het ook humoristisch bedoeld zijn of alles symboliek?
@Berendien,
Zeker is dit ook humoristisch bedoeld. Misschien zat er zelfs een politieke allegorie in.
Meneer de uil kijkt wel “gramnietig”,
dat hij alweer moet trekken.
Als ik het goed begrijp, is dit de voorloper van het rijden aan de stok …
Adriaen van de Venne heeft geen gravures gemaakt. Deze prent is (waarschijnlijk) gemaakt door Adriaen Matham. Van de Venne heeft het origineel geschilderd en deze hangt in Kopenhagen. De prent van Matham is te vinden in het Rijksmuseum.
Het komt op mij over als politiek satire uit de tijd van de 100 jarige oorlog. De uilen zijn de staatshoofden; links van de opstandige Nederlanden, afgebeeld als zwerver (geus was een scheldwoord wat zwerver inhield) de andere uil is Spanje, met het wapen van het guldenvlies. Met de opstand tegen Spanje door de geuzen verbrak de band met het gulden vlies, vandaar dat die rat er anders bij hangt. Het symbool van het guldenvlies was het lam-gods. Katholieken werden in die tijd als “ratten” beschouwd, zodoende werd de uil bevrijd van de rat om zijn nek.
De situatie tussen de landen is hachelijk, vandaar dat de uilen zich op dun ijs begeven. (Op de bovenste prent zijn barsten in het ijs te zien.)