Schilderde Egbert Reitsma het klooster Ter Apel?
Geplaatst op: 2 juni 2008 Hoort bij: Kunsten Een reactie plaatsen
H. kwam afgelopen weekend langs met dit schilderij. Volgens hem is het heel knap geschilderd en komt het uit de sfeer van De Ploeg. Zelf vond ik er eerst niet zo heel veel aan, al deed de dunne verflaag me wel denken aan het feit dat Ploegers nogal eens met wasbenzine schilderden.
H. komt primair bij me met zulke werkjes, om aan de weet te komen waar het uitgebeelde vastgoed zich bevindt. Dat wist ik dit keer meteen: Ter Apel, het gaat om het klooster aldaar. Vanavond zag ik dat bevestigd aan de hand van wat foto’s in de kerkendatabank van de RUG – zie de bewijsstukken a, b en c.
Een veel hardnekkiger probleem betreft de vraag, wie het schilderij maakte. De op zichzelf al iele signatuur staat rechtsonder en is op de donkere achtergrond nauwelijks te lezen. Wel maakte ik er meteen Reitsma van, met nog geen enkele gedachte aan een concrete schilder. H., bij wie er ook geen belletje ging rinkelen, zocht de naam bij hem thuis op in het schilderslexicon van Scheen. Volgens hem kwam er dan maar één persoon in aanmerking: de gereformeerde Groninger architect Egbert Reitsma, die voor de oorlog in de stijl van de Amsterdamse School werkte, maar daarna zakelijker ontwerpen ging afleveren. Deze Reitsma was dus ook schilder, en als zodanig aangesloten bij De Ploeg.
Je bent dan benieuwd naar plaatjes om te kijken of er overeenkomsten in stijl zijn. Googelen met ‘schilder Reitsma’ leverde de website van de stichting Egbert Reitsma op, waar staat dat er nog niet zo lang geleden een tenoonstelling is geweest en dat er van Reitsma nu 110 schilderijen bekend zijn. Een daarvan staat op de laatst gelinkte pagina. Inderdaad lijkt er stijlovereenkomst in de nogal dunne behandeling van lucht, bomen en gras, al kan de wens ook de vader van die gedachte zijn, en dat moet maar niet.
In de allereerste Nieuwsbrief (pdf) van de stichting, uit september 2005, staat op de laatste pagina een handtekening van Reitsma. Vergelijk ik die met het signatuur op het schilderij van H., dat ik via Picassa hierboven wat duidelijker heb laten uitkomen (en van een bijschrift in wit heb voorzien) dan zijn er nogal wat verschillen. Maar een handtekening zetten met een vulpen op glad papier is ook wat anders dan een stroef doek signeren met een penseel en dunne verf. In elk geval zegt het ontbreken van de s op het doek niets Рop papier blijkt die s een dun haaltje onderaan de t, die in beide gevallen dus w̬l een neerwaarts gericht dwarshaaltje kent.
Uit diezelfde nieuwsbrief blijkt, dat Reitsma niet alleen nieuwe kerken – zoals de gereformeerde kathedraal van Andijk – ontwierp, maar ook oude kerken schilderde. De Groninger kunsthandelaar Han Vos heeft momenteel van Reitsma nog een interieur van de Groninger A-kerk op zijn site staan, dat hetzelfde vaag-mystieke heeft, als het doek van het klooster ter Apel. Ook in het handschrift lijken er overeenkomsten. Dat geldt eveneens voor enkele ingekleurde architectuurontwerpen (a, b) die ik van Reitsma op internet aantrof.
Maar ja, je verneukt jezelf toch ook niet graag. Tot een positieve identificatie heb ik nog niet kunnen besluiten. Bovenstaande foto’s zijn daarom inmiddels naar wat deskundigen gegaan. met de vraag of zij er hun licht eens over willen laten schijnen.
groninganus 
De gebruikte kleuren lijken niet op de schilderijen die ik van hem heb gezien. Heb je een grotere afbeelding? Ik kan de manier van schilderen vergelijken met een schilderij dat hier hangt.
Overigens ben ik van mening dat de man een betere architect dan schilder was.
@BC,
De kleuren hangen in zijn geval wel af van wat er te zien is, denk ik. Maar inderdaad was hij beter als architect.
De mail komt naar je toe.
Leuk om zoiets helemaal tot op de bodem uit te zoeken met hulp van de deskundigen. Wij horen wel hoe het afgelopen is, he? Ik vind de invalshoek van de schilder wel goed gevonden. Het klooster wordt er wat geheimzinnig van.
Wat leuk inderdaad, dat je dat helemaal uitzoekt. Ik zag laatst bij Scholtens Wristers een boek over Reitsma’s architectuur. Met heel veel plaatjes van huizen en kerken die hij heeft gebouwd. Ik zocht de Glimmense kerk natuurlijk (‘onze’ kerk), maar die stond er niet in. Zijn zoon (of kleinzoon!) woont geloof ik nog steeds in het huis met de stenen Don Quichot, maar misschien wist je dat wel.
@Dorien,
Dat boek heb ik ook zien liggen en het merkwaardige is dat googelen op de naam Egbert Reitsma helemaal geen verwijzingen naar dat boek oplevert. Op dat adres in Glimmen woont ook de contactpersoon van de stichting. Aan de Grote Markt noordzijde bevindt zich overigens een soortgelijk bakstenen beeldhouwwerk als voor die Glimmer woning.
Qua compositie valt het mij op, dat bijna de helft van het geheeel gewijd is aan het beboste gedeelte rechts, zeg maar het duistere gedeelte van het leven. Wat wil de auteur daarmee zeggen?
Afgezien van de schildertechnische kwaliteiten, vind ik deze betoning, uiterst twijfelachtig en getuigen van slechte smaak.
Ik heb moeite met dat benadrukte zwarte gedeelte rechts.
Twijfelachtige sferen van gnomen en halve garen.
Het grasveldje ervoor mag uitdagend zijn, ik ga mijn tentje daar niet opzetten.
Jacob,
Het doek won voor mij wel aan aantrekkelijkheid. Ongetwijfeld doet een goede schoonmaakbeurt wonderen, want volgens mij was de vorige eigenaar een groot liefhebber van sigaren.
Een kleine vergelijking met het werk hier levert niet veel op, grotere twijfel wellicht. Dit heeft vooral te maken dat op andere schilderijen hij vak een wat grotere penseeelstreek gebruikte.
Bij de Reitsma tentoonstelling in de OB vorig jaar viel me op dat naturlijke vormen bij hem knullig, maar gebouwen redelijk zijn geschilderd. Hier lijkt hij het klooster juist te willen verstoppen achter het groen.
@BC,
Getuige de gelinkte foto’s stond er ook aardig wat groen omheen.
Achteraf vind ik het jammer dat ik die tentoonstelling gemist heb.
Heb je de signeringen nog vergeleken?
Ook bij de signering zijn er verschillen: http://flickr.com/photos/battlecat/2549623548/
@Dorien. Ik denk dat dit ging om een boek over de architect Willem Reitsema.
@BC,
De signering is zeer verschillend. Dat geeft voor mij al bijna de doorslag.
Een schoonmaakbeurt misschien. Maar ik heb er weinig vertrouwen in. Het gebouwtje links ontvangt te weinig licht. Het is daar waar het gebeurd. Daar moet het antwoord vandaan komen als tegenhanger van het boze gedeelte rechts. Zoals het hier lijkt is het kleine gebouwtje complice met het kwaad, deelgenoot van wat er aan de andere kant gebeurd.
Een medeplichtige dus is het gebouwtje. Een schoonmaakbeurt doet hier niets aan af. Het ontbeert geel. Het geeft geen vertrouwen. Het gras mag nog zo groen zijn, maar zal altijd groener zijn aan de andere kant van de heuvels. En daar ga ik mijn tentje opzetten.
Het gras zal altijd groener zijn, daar aan de and’re kant, ver weg, achter de heuvels.
Ramses Shaffy en Liesbeth List.
Ook leuk.
Ken je ze nog?
Ben zeer benieuwd wat deskundigen hierover zeggen. Dus, houdt ons op de hoogte s.v.p.
Waar is dit schilderij te bekijken?
@Frederiek,
Dat zou ik niet weten. Ik meen dat H. het in of bij Ter Apel in de buurt verkocht heeft, maar durf daar geen eed op te doen. Ik zal het hem vragen zodra ik hem weer tegenkom.