Het tuchthuijs voor de Oosterpoort

Het Statenkasteel voor de Oosterpoort moest er namens de Staten-Generaal voor zorgen, dat de stad Groningen netjes een enorme somma aan achterstallige belastingen ging betalen. In 1600 werden tussen de Herepoort en de Steentilbrug de vestingwerken van de stad zelf ontmanteld en toen de nieuwe dwangburcht klaar was, gingen daar alle stedelijke kanonnen en munitie heen. Voortaan bestreek die artillerie de stad zelf en de Hereweg (als belangrijkste verkeersader over land). Pas toen in 1607 de Spanjaarden in het oosten van Overijssel en Gelderland opdrongen en Groningen als vesting onmisbaar bleek, werd de hele zaak weer teruggedraaid.

De noordelijke bastions van de dwangburcht lagen ter hoogte van de huidige Heresingel en Radesingel, het meest westelijke bastion teikte tot vlakbij de huidige Hereweg en het meest oostelijke tot nabij de thans bestaande Meeuwerderweg. Het zuidelijkste bastion reikte bijna tot de huidige Mauritsdwarsstraat, waar omstreeks 1980 bij een verbouwing grote kloostermoppen uit de grond kwamen, die van het Statenkasteel afkomstig zouden kunnen zijn.

Lange tijd is gedacht dat er helemaal geen kaart uit die tijd zelf was van het Statenkasteel. Maar de historisch geograaf Meindert Schroor vond er één en deze staat nu afgedrukt in zijn Historische Atlas van Groningen; van esdorp tot moderne kennisstad, een prachtboek, dat vandaag uitkwam.

Het bevat bijvoorbeeld ook de kaart, omstreeks 1990 vervaardigd door mensen van de Universiteit van Münster, die de allereerste kadasterkaarten (van ca. 1825) digitaal bewerkten. Hun proeve hing in een zijkamertje van het oude Stadsarchief, maar had ik sinds de fusie met het Rijksarchief tot de Groninger Archieven niet meer gezien: