Westerleester meute vermoordt belastinggaarder
Geplaatst op: 17 september 2009 Hoort bij: Geschiedenis 11 reactiesOp 12 april 1724 gaf Eede Jans van Westerlee zijn jongste knecht Stoffer opdracht om naar de Pekela te gaan, waar hij enige broden op moest halen. In Pekela was het brood goedkoper, omdat de belasting op het gemaal er lager was dan elders in het Oldambt. Daarom mochten Oldambsters er geen brood halen. Wie dat toch deed, pleegde fraude.
Met een andere inwoner van Westerlee, Philippus Joosten, die twee broden en jenever uit de Pekel ophaalde, liep Stoffer op de terugweg tegen de lamp. Op het veen tussen Pekela en Westerlee patrouilleerde een zaakgelastigde van de gemaalpachters samen met de cherger van Westerlee. De belastinggaarders namen de smokkelwaar in beslag, maar lieten beide smokkelaars lopen.
Toen Eede Jans het verhaal van zijn knechtje hoorde, stuurde hij zijn oudste knecht Lodewijk naar de belastinggaarders op het veen om het brood los te krijgen. Maar ze bleken bewapend en niet voldoende onder de indruk van Lodewijk. Daarom kwam hij terug om een snaphaan op te halen. Zijn baas gaf hem er meerdere mee en ging zelf nu ook op stap naar het veen, vergezeld van een grote groep boze Westerleesters, die intussen waren opgetrommeld. Ze zouden de pachters wel even doodslaan, als die dat brood niet terug wilden geven.
Op het veen pakte Geert Jans de pachtersvolmacht aan en sloeg hem. Ook anderen vielen op deze man aan, Pieter Meijnders sloeg een snaphaan op diens rug aan stukken.
Jan Jacobs Cleve, de voornaamste aanvoerder van de meute, achtervolgde de cherger met een lange stok. Tot staan gebracht, kreeg de man van Wilbrant Hindriks een vuistslag in het gezicht. Achter de man stond Coop Jans, die hem met een dikke eiken stok vol tegen het achterhoofd sloeg. Toen de man op de grond lag , schopte Geert Jans hem nog en dreigde hem met de degen door de borst te steken. Maar dat hoefde al niet meer. Rochelend en stuiptrekkend liet de cherger het leven.
Na afloop tracteerde Eede Jans de anderen in zijn huis op “soopjes”. De volgende dag voorzag hij Coop Jans voor diens vlucht van spijs en linnen. Ook verschillende andere deelnemers aan de reboelie namen de benen. Maar hoewel de achterblijvers de afspraak maakten dat ze zouden zwijgen, waarbij een enkeling gepaaid werd met een koe, kwam alles toch aan het licht, doordat de autoriteiten een infiltrant op Westerlee afstuurden.
Gedeputeerde Staten, onder wier competentie belastingzaken vielen, velden een half jaar later tien vonnissen, waarvan de helft bij verstek. Coop Jans hingen ze de doodstraf boven het hoofd, te voltrekken met het zwaard. Eede Jans zijn knecht Lodewijk werd gegeseld met een strop om de hals, en levenslang in het provinciale tuchthuis opgeborgen. Wilbrant Hindriks kreeg dezelfde straf en Geert Jans en Peter Meinders een levenslange verbanning.
Maar de voornaamste aanvoerders kwamen er relatief genadig vanaf. Jan Jacobs Cleve werd zes jaar verbannen, en Eede Jans mocht gedurende slechts twee jaar niet meer de provincie binnenkomen.
In het net verschenen nummer van Roots@Groningen vraagt Antonia Veldhuis zich af, waarom Eede Jans er zo gemakkelijk vanaf kwam. Eigenlijk geeft ze zelf het antwoord al: hij was landeigenaar. Anders zouden de Gedeputeerden hem ook nooit de bijkomende boete van 720 daalders hebben opgelegd, met de betaling van de rechtskosten.
—
Het stuk van Antonia Veldhuis is bron voor dit verhaal, samen met het bestand: Gedeputeerde Staten van Stad en lande als rechtsprekend College
groninganus 
En dat vanwege brood! Als wij vanaf nu zó terug zouden kunnen naar dit soort tijden zouden we niet weten wat we zagen. Dankzij jouw stukjes zien we er af en toe toch wat van.
En dan ga ik nu kijken of ik kan vinden hoe een ‘snaphaan’ eruit ziet. Want daar heb ik nog nooit van gehoord. Maar ja, ik ben natuurlijk ook niet zo gewelddadig en van deze tijd…. 😉
Volgens Google is het een pistool of een munt. Maar waarom dan ‘slaan met een snaphaan’. Wat vreemd. Was het kruid op?
@Gelkinghe,fascinerend verhaal, in tijden van supportersgeweld wij maar denken dat dit allemaal uniek is, dit is wel het toonbeeld (vroeg) ‘hooliganism.’ En een voorbeeldje klassejustitie? ‘De opdrachtgever’ bleef toch redelijk buiten spel…..
Ik meen dat ik nog van Eede Jans afstam.
@Dondersteen,
Een snaphaan of schietgeweer (niet ene pistool hoor, dat is abuis) kan je ook gebruiken om mee te slaan als je oemand niet neerschieten wil.
@Otto,
Vanmiddag op het archief hoorde ik dat een bekende Groninger genealoog er ook vanaf stamde. Ede Jans was overigens binnen de tijd van zijn verbanning alweer terug in Westerlee, net als enkele andere meer vooraanstaande figuren. Zie het stuk van Antonia Veldhuis in Roots@Groningen.
@Otto, en nu moet Zuidbroek oppassen??? ;-)))
burg van Zuijlen en gem sec Nieland zijn in ieder geval gewaarschuwd ;-))))
@Leon,
Je wil toch niet bewereen dat Otte erfelijk belast is? De hooligan-eigenschappen zijn er allang uit hoor.
Volgens mij is Otto de laatste meer van de muziek dan van de politiek. Dus niet veel meer te vrezen volgens mij:-) Maar het was een mooi stuk geschiedenis uit het Westerleese.
@Gelkhinge nee hoor hooligan en Otto zijn twee dingen! Maar hij roert op het weblog ‘ golden peerd’ nog wel stevig de trom!
Stamboomonderzoek leerde mij dat ik een afstammeling ben van Jan Jacobs Cleve. Ik wist wel dat hij ooit zes jaar verbannen was, met lijfstraffen als gevolg als hij eerder terugkwam, maar ik wist eigenlijk niet waarom. Nu ben ik op de hoogte.