Akkerbouw domineerde ook in achttiende eeuw al het Oldambt

Aan Oldambster boedelinventarissen kan je mooi zien, in hoeverre dat gedeelte van de provincie Groningen  voor 1811 al een graanrepubliek was. Uit de immense reeks pikte ik boerennamen die me nog bekend voorkwamen van het bronnenonderzoek voor mijn doctoraalscriptie, begin jaren tachtig. Als de hoeveelheid land in deimten (kleine halve hectares) gegeven werd met daarbij de hoeveelheid bouwland, dan noteerde ik die gegevens om de bouwlandpercentages uit te rekenen. Daarnaast noteerde ik waar mogelijk de volwassen paarden en melkkoeien. De kwantitatieve verhouding daartussen zegt ook wat.

Zijlvest Hittjo Gerrits te Nieuwolda, 1732
Behuizing met de provinciale landen daaronder beklemd.
Die specifeert hij niet.
Wel de landen die hij volledig in eigendom heeft:
– ca 25 dt groenland
– ca 14 dt bouwland. Dit vormt van het totaal aan eigen land 36 %.
De zijlvest heeft 10 paarden en 17 koeien. Een en ander doet een gemengd bedrijf vermoeden,

Jan Jurriens Meijer te Finsterwolde, 1747
De landerijen worden met hun maten genoemd, in totaal gaat het om 34,25 deimt.
Maar ook wordt gemeld hoeveel land met wat is ingezaaid: 29,25 deimt. Dat betekent een bouwlandpercentage van 85 %
De levende have bestaat hier uit 10 oude en jonge paarden en 3 oude (= volwassen) koeien. De akkerbouw overweegt hier enorm.

Jurjen Jans Nap te Nieuw Scheemda, 1751
Huis met ca. 48 deimt beklemd land.
Volgens het lijstje met “vruchten op het land” is 25 à 28 deimt bezaaid, maakt 52 à 58 %.
De volwassen levende have bestaat uit 7 paarden en 5 koeien. Al zijn er ook 7 jonge ossen, de akkerbouw overweegt hier,

Ameling Hindriks te Midwolda, 1755
Behuizing met 60 + 17 = 77 deimt,
31,5 deimt is bezaaid en dan nog en dan is er nog 8 mud roggeland met rogge.
Ik vermoed dat iets minder dan de helft van al het land bezaaid is: max 50 %.
Levende have: 3 oude paarden, 3 oude koeien, maar ook hier weer 3 ossen. Gemengd bedrijf met wat vetweiderij.

Ludolf Heeres te Eexta, 1760
90 deimt onder de heerd beklemd en 4 deimt groenland maakt 94 deimt.
53,25 deimt blijkt daarvan bezaaid, maakt  57 %.
Aan levende have zijn hier o.a. 3 olde peerden en 7 melkkoeien, bij 2 driejarige ossen. De akkerbouw overweegt hier enigszins.

Harm Eppes, waarschijnlijk te Noordbroek, 1771
Bij het huis zit 46,5 boute en groen + 8 deimt land – maakt 54,5 deimt.
Het meeste wordt gehuurd van de kerkvoogdij Noordbroek.
37,5 deimt is bezaaid, maakt 69 %.
Er zijn 2 olde peerden en 2 koeien, ook weer een paar (jonge) ossen. De akkerbouw overweegt zeer.

Aapko Jacobs te Nieuw Beerta, 1773
Areaal is 70 deimt onder het huis en nog enige deimten los land (hou ik op 5), maakt ca. 75 deimt.
Koren dat op het veld staat is zeker 60 deimt, maakt 80 %.
Er zijn 8 paarden oud en jong, 7 melkkoeien en 4 jonge ossen. De akkerbouw overweegt enorm.

Daniel Daniels Barenborgh te Finsterwolde, 1777
Boerderij lag aan de weg naar Goldhoorn?
Er zit ongeveer 64 deimt bij, met stukken van 25, 6 en 5 deimt en nog enkele akkers. Maakt in totaal minstens 100 deimt. Bezaaid is 71,5 deimt. hetgeen neerkomt op een akkerbouwpercentage van maximaal 72 %. Er zijn 8 olde peerden  en 5 koeien. De akkerbouw overweegt zeer.

Andrieas Hannes Gramsbargen te Nieuw Beerta, 1778
Bij het huis zit ongeveer 80 deimt land.
71,5  deimt daarvan is bebouwd, oftewel 89 %.
Ook de 7 oude paarden en de 2 koeien en 2 jonge ossen laten zien dat de akkerbouw hier heel erg overweegt.

Hindrik Gosselaar te Nieuw Beerta, 1779
Bij de heerd zit 83 deimt land,
55,5 deimt is bezaaid, maakt 67 %.
Er zijn 7 oude paarden en 4 oude koeien.
De akkerbouw overweegt hier zeer.

Harm Pieters te Nieuwolda, 1785
Heerd met 71,5 deimt eigen en beklemd land.
39,5 deimt is bezaaid, maakt 55 %.
Er zijn 7 oude paarden en 6 koeien, bij 4 ossen.
De akkerbouw overweegt hier.

Harm Jans Haken te Nieuw Beerta, 1792
Behuizing met 85 deimt op de Kroonpolder plus 8,75 deimt dijkland beklemd plus 4 deimt oostwaarts in Nieuw Beerta, maakt met elkaar 97,75 deimt.
De inventaris is van eind maart, op dat moment is 72 deimt enige malen geploegd, en ingezaaid. Dit geeft een bouwlandpercentage van 74 %
Er zijn 11 oude paarden, samen getaxeerd op 770 gulden en 7 koeien die samen 280 waard zouden zijn. De akkerbouw overweegt hier enorm.

Jacob Hinders te Beerta, 1795
Bij de behuizing zit 63 deimt land.
45,5 deimt is bezaaid, oftewel 72 %.
Er zijn hier 5 oude peerden en 3 melkkoeien.
De akkerbouw overweegt ook hier weer enorm,

Jan Alberts te Midwolda, 1801
Boerenplaats met 98 deimt gedeeltelijk eigen en gedeeltelijk beklemd land.
43,5 deimt is bezaaid, maakt 44 %
Er zijn 6 paarden en 6 koeien.
Akkerbouw lijkt hier meer in tel dan veeteelt,

Jan Hindriks Groen te Nieuwolda, 1801
Bij de heerd zit 98 deimt beklemd land.
Slechts 32,25 deimt is bezaaid, maakt 33 %.
Daarnaast wordt 18 deimt hooiland genoemd.
Er zijn 10 paarden oud en jong, die getaxeerd worden op 600 gulden, 8 oude en jonge melkkoeien die op eenzelfde bedrag geschat zijn, en dan nog 5 guste koeien voor samen 400 gulden.
Hier lijkt sprake van een gemengd bedrijf.

Tonnis Tiddens te Midwolda, 1810
Boerenbehuizing met beklemming van ongeveer 87,5 deimt land.
43,25 deimt is bezaaid, maakt 49 %
Er zijn 7 oude paarden en 7 koeien. Als je dat erbij betreft is de akkerbouw hier licht dominant.

CONCLUSIE

Ook in de achttiende eeuw domineerde de akkerbouw al in het Oldambt.

Maar in het oostelijke gedeelte, bij dorpen als Nieuw-Beerta, Beerta en Finsterwolde, waren de bouwlandpercentages het hoogst. Daar was gemiddeld ongeveer driekwart van het land met granen, zaden en peulvruchten bezaaid. Bij de meer westelijk gelegen dorpen Midwolda, Nieuwolda, Nieuw Scheemda ging het maar om de kleine helft van het land. Daar was het boerenbedrijf wat gemengder dan in het oosten. Mogelijk is er een samenhang met de ouderdom van de Dollardpolders.