Friezen liepen ruim honderd jaar achter

“De Vriesche Boeren en Boerinnen, blijven ’t oude zeer beminnen,
De mode die men hen ziet dragen, zijn van over honderd jaren.”

Aldus een kinderboekje dat in 1810 te Zaltbommel uitkwam.

Het jaar van uitgave zal best kloppen, maar de plaatjes doen veel ouder aan. Ik vermoed dan ook dat de drukker de houtsneden overnam uit een ouder kinderboekje. Misschien hoefde hij ze niet eens overnieuw te laten maken, maar nam hij de houtblokken over.

Hoe oud dat originele boekje was, laat zich opmaken aan de hand van de pofbroek die de Friese boer midden op het plaatje draagt. Zulke pofbroeken raakten omstreeks 1560 in de mode, en bleven dat ongeveer een eeuw. Vanaf 1630 komt er een kniebroek op, en vanaf 1650 bovendien de rhingrave. Deze hebben de pofbroek verdrongen.

Als je het tekstje letterlijk neemt, lijkt het plaatje van 1760, 1770 te dateren. Maar eigenlijk denk ik dat het nog veel ouder is, gezien de kleding op enkele andere plaatjes. Een plaatje van Koning-Stadhouder Willem III geeft de vroegste datum aan: ca. 1690. Als ik de uitersten dan middel kom ik uit bij de eerste helft van de achttiende eeuw.

Overigens waren de Friezen niet het enige volk, waarover ’t Groot en vermakelijk prenttafereel vooroordelen spuide.  Onder meer komen de veelwijvende Turken, de beestachtige Hottentotten, de inhalige Chinezen, de valse en wrede Portugezen en Spanjaarden, de wrede en woeste en drankzuchtige Mocoviërs, de wrede en woeste maar dappere Hongaren, de valse en wrede Egyptenaren, de diefachtige en paardenvleesetende Tartaren, de vals-vleiende Fransen, de dappere Polen en Zwitsers, alsmede de trouwe Denen en Duitsers voorbij.

Het boekje is hier wat beter te bekijken.