Stromen bloed over Westerwolde
Geplaatst op: 8 april 2011 Hoort bij: Geschiedenis 8 reacties“Vriescheloo, een dorp in Westwoldingerland, heeft eene vrouw gewoond, en is thans naar Blyham verhuisd, die ook, wegens haare schitterende bekwaamheden, een ander lot verdiende. Janna – dus is haar naam – heeft, volgens getuigenis van veelen. door haare voorzeggingen verscheiden ligtgeloovige menschen den dood veroorzaakt. Die arme lieden worden altyd zelve de rampzalige slagtoffers hunner eigene driestheid. Zy worden ziek; pleegen zulk eene vrouw om raad, en het geloof aan haare onfeilbaarbeid werkt even krachtig, als de wrangste giftbeker. Thans zegt men, is zy weder yverig bezig zich in Staatkundige voorzeggingen te verdiepen; zy voorspelt allerlei rampen en onheilen voor Westerwolde; menschen bloed zal stroomen over de heide velden – dood en verwoesting zullen zich overal verspreiden. Het is ligt te begrypen, hoe veele bygeloovige harten hier door ontroerd worden. Voorzeker deeze alweetende vrouw was een ander lot waardig. Hoe veelen zullen ‘er misschien niet in het tuchthuis zyn opgeslooten, die het minder verdienen, dan zy. Als zy daar voor haar leven een plaatsje in had, zoude zy ten minsten iets met zekerheid kunnen voorzeggen: naamlyk op wat plaats zy sterven moest.”
Bron: ‘Iets over de waarzegsters’, in: Weekblad voor den zoo genaamden gemeenen man, deel IV, nr. 170 (1800) pag. 111-112
groninganus 
En Janna is gereïncarneerd als Jomanda?
Met dit soort vrouwen liep het in Westerwolde meestal niet goed af, getuige de talrijke heksenverbrandingen die er plaatsvonden.
Begin Juli 2007 is vóór de “Geselberg” op een zwerfkei een fraaie plaquette geplaatst, als geschenk van dhr. C.J. Wegman te Wierden, met het volgende opschrift:
Ter herinnering aan een gruwelijk gebeurtenis in Westerwolde. Na het op het water te zijn geworpen en meerdere malen te tortuir te zijn gesteld ( gefolterd) zijn op deze plaats levend verbrand:
13-05-1587: Anna van Mekelenburgh – Dorothea van Danswick – Aleith Wachters.
06-07-1587: Wordt Ricque Sebens op het water geworpen en op 24-06 te tor-tuin gesteld. Zij wordt echter tegen betaling van 200 Emder gulden weer vrij gelaten.
11 -09-1589: Johan Tonnis, knecht van Johan Rensinck uit Wessinghui-zen onder Wedde;
Hille Willems oder Sickes, huisvrouw van Sicke Willems uit Onstwedde;
Geescke Hummelinck, huisvrouw van olde Johan Hummelinck uit Onstwedde;
Taelke Albers, maagd van Volckes Volkers uit Onstwedde.
15-09-1589: Hidde Busemans, schoonzuster van Wabe Oomkes uit Bellingwolde;
Swantkc Wilts, huisvrouw van Imel Wilts uit Vlagtwedde; Alheit Hindrix genannt Krusesche, huisvrouw van Hindrick Essinck ( Kruise) uit Vlagtwedde.
17-09-1589: Lumme Drents;
Wopke Holschemaeckers, huisvrouw van Warnecker Holsche-maeckers uit Jipsinghuizen.
Henrich(je) Smitts, huisvrouw van Engel Smith uit Blijham.
Op 19-09-1589 wordt Temmeke Johans op het water geworpen, onschuldig
bevonden en vrijgelaten.
27-09-1589: Geeske Kupers, huisvrouw van Harmen de Kuiper tho Veele
Trine Hindricks ( Timmer).
17-02-1597: Alke Engels, de 80 jarige weduwe van Engel Jans(in) Dijstel
te Blijham.
Geertken Johans anders Tijs, de reeds overleden ( zelfmoord) zuster van voornoemde Alke;
Johanna Lubberts, de zwangere huisvrouw van Lubbert Frerix uit Wedde.
Naar “ein olde custume” werd door de Drost aan iedere huisman in de Heerlijkheid Wedde een voer turf in rekening gebracht voor elke door hem verbrande persoon.(vrouw van de huisman)
@Marten,
Die vrouwen van die plaquette stierven in een periode van drie jaar tijd, eind zestiende eeuw. Dat is wat anders dan het “meestal” waar jij het eerst over hebt. Janna kon haar praktijken juist ongehinderd voortzetten, iets waar de verlichte auteur van het TvdZGM zich juist aan ergerde. Die auteur was zéker niet voor heksenvervolging zoals die een paar eeuwen eerder had plaatsgevonden.
Opmerkelijk, dat ze dus ongehinderd door kon gaan, want ik neem aan dat dit al een tijdje geleden speelde.
@Wieneke,
De notitie dateert van 1800 en toen was Janna net verhuisd van Vriescheloo naar Blijham. Er waren getuigenissen van velen, haar praktijk was dus ruim bekend. Wat veronderstelt dat ze in Vriescheloo al geruime tijd bezig was geweest.
In de achttiende eeuw worden wiksters en waarzegsters wel af en toe opgesloten, maar het strafrechtelijke klimaat verzacht in de loop der tijd. De Verlichting is geneigd om meer onnozelheid dan kwaadaardigheid te zien in bijgeloof.
Neemt niet weg dat mensen die er op grove wijze munt uit probeerden te slaan wel als oplichters aangepakt werden.
Eigenlijk zou iemand eens moeten uitzoeken of Janna voorkomt in de criminele sententies, de procesdossiers, of anders de civiele en boetstraffelijke registers van Westerwolde/Bellingwolde en Blijham.
Even zoeken verschaft mij de informatie dat de bronzen gedenkplaat van het monument bij de Geselberg in augustus 2010 is gestolen.
Kunnen ze daar geen hoogspanning op zetten, om het bevolkingsoverschot aan schoften wat in te dammen?
Zoals Harry al schreef, heksenvervolging is iets heel anders. Als je de de stukken daarover leest, merk je wel dat het een heel politiek verhaal was, rond een lichtgeraakte (ex-)pastoor en een handvol vooraanstaande Westerwolders. Vermoedelijk tot grote ergernis van de vrouwe van Aremberg, die zich in haar eigen thuisland juist inspande om de hekserijvervolgingen te beëindigen.
Maar dit verhaal uit 1800 veel leuker. De voorspellingen van Janna sluiten aan bij een laatmiddeleeuwse traditie, die juist in geleerde kringen is begonnen en zich met name in de kringen rond Melanchton populair was. De Prophecye van Jarfke uit 1597, die zich ten dele in Blijham afspeelt, is het eerste voorbeeld uit onze regio. Een verzonnen verhaal, geschreven door een of meer geleerde Oldambtsters, maar teruggerijpend op oudere motieven. Speciaal geschreven om de stad Groningen een hak te zetten. Het boekje is een keer of 25 herdrukt en had met name in Janna’s tijd veel aanhangers in Westerwolde.
Vooral in piëtistische kringen was men na de Franse Revolutie en de stichting van de Bataafse Republiek erg bezig met toekomstvoorspellingen. Alle oude boekjes werden weer herdrukt. En Janna maakte daar kennelijk gebruik van, zoals ik het begrijp ook ten eigen bate. Niets nieuws onder de zon, ook aan New Age wordt veel geld verdiend.
Tenslotte nog het Weekblad voor den zoo genaamden gemeenen man van Matthias van Heyningen Bosch. Het werd opgericht naar aanleiding van een informatief rapport over de toestand van de arbeidersklasse in de provincie Groningen. Dit stukje geeft maar weer aan dat zulke oude tijdschriften nog steeds het bestuderen waard zijn, juist omdat ze, ondanks alle vooroordelen over de gewone man, toch zo veel informatie bevatten.
Doet me denken aan die vrouw (zesde zintuig) die (volgens zeggen) de ramp in Japan voorspeld heeft