Engelse kaper legt duimschroeven aan

Gister had de Dokkumer sneuper een stukje over Amelander schepen die in de jaren 1778 en 1795 door Engelsen werden gekaapt. Dankzij dat stukje herinnerde ik me uit de Groninger Courant een soortgelijk geval dat zich in 1779 voordeed. Ook daarbij ging het om een schipper De Boer, maar dan een Jan. Hij kwam wel vaker in de Groninger Courant voor, net als een Evert Jans de Boer (zijn vader of zijn zoon?), zodat ik aanneem dat het hier om schippers ging, wier thuishaven Groningen was.

Het bericht uit 1779 moeten we zien tegen de achtergrond van de Amerikaanse vrijheidsoorlog. In weerwil van een embargo, ingesteld door de Engelsen, brachten Nederlandse schepen allerlei goederen, ook wapens, naar de Amerikaansse rebellen. Daarom hielden de Engelsen regelmatig Nederlandse schepen aan op zee, en dat het daarbij niet al te zachtzinnig toeging, blijkt uit dit bericht:

“AMSTERDAM den 27 Juni. Kapitein Jan de Boer de Jonge welke van hier te Lisbon gearriveert is, en den 13 May 13 mylen N.O. van Heyzant door een Engelsche Kaper geattaquaerd wierd, meld dien aangaande het volgende: De gemelde Kaper dwong ons met de Papieren by hem aan boord te komen, en toen ik met 4 mannen aldaar kwam, ging eenige manschap (van de kaper, HP) met myn Jol weder naar boord, wel voorzien van Sabels en Pistoolen, maakte zig meester van de Kajuit, braken alles open en smeten de Kaas en verdere Eetwaaren tegen de grond, zy namen mede Vaatjes Boter, Koffy, Thee, Suyker, Wyn en al myn Klederen, alsmede van het Volk, sloegen ook de Kisten open en namen daar uit wat hun aanstond, zy namen ook mede al het Timmermans Gereedschap, benevens myn Horologie, Octanten, Graadstokken, al het Kajuitsgoed, Scheeps Touw en Yzerwerk en sloegen het volk (zijn bemanning HP)  op een onmenschelyke wys. De Timmerman kreeg een houw met da Sabel in bet hoofd, op den Bootsman sloegen zy een Sabel aan stukken, de Matrozen waren alle met de bebloedde koppen, de Stuurman zetten zy scbroeven op de handen en lieten hem dus eenige uuren zitten, om te bekennen dat hy naar de West Indiën moest, vervolgens boden zy hem 200 Guinees zoo hy zulks wilde onderteekenen (met een ondertekende verklaring bekennen, HP). Voorts dwongen zy den Stuurman en het Volk 0m de Luiken open en opruiming te makeu, de Zakken met Tarw op het Dek te halen om by de (kisten met) Stukgoederen te komen, sloegen dezelven open, hakten de Kaasstelling aan stukken en namen lossen Kaas mede, en zoo zyn zy verscheiden malen met het Vaartuig aan en van boord gegaan.
Ik heb twee dagen op het Kaperschip doorgebragt, zy lieten my een Eed zweren dat ik naar Lisbon moest, wilden my dronken maken en boden 500 P. St. zoo ik wilde tekenen dat naar de West Indiën moest. Dog zulks met goedheid niet kunnende verkrygen, zetten zy schroeven op myn beide duimen en schroefdense zoo zwaar toe dat zy plat waren en my een onverdraaglyke pyn veroorzaakte. Geduurende deeze tortuur, dat wel twee uuren duurde, stond de Kaper Kapitein met de blooten Sabel aan myn hals, en de verdere Officiers deden mede sterke bedreigingen van my om het leven te zullen brengen, wanneer ik niet bekennen wilde dat ik naar de West Indiën moest. In deeze smertelyke omstandigheid moest ik den geheelen nagt doorbrengen, egter lieten zy my ’s morgens los en op den middag naar myn Schip toe varen. Daar komende vond ik alles in een elendigen staat, en ik en myn volk waren zoo afgemat dat wy byna niet is staat waren onze reis te vervorderen. Eindelyk zyn wy den 26 May alhier (in Lissabon HP) aangekomen, en hebben voor den Hollandschen Consul een Verklaring van het voorgevallene afgelegd.”

De verklaring van de Nederlandse consul in Lissabon zal bewaard gebleven zijn en mogelijk ook de in beslag genomen brieven die kapitein De Boer aan boord had. Misschien komen die in Engeland nog eens boven water.

Overigens was kaapvaart een erkende vorm van oorlogsvoering; kapers hadden een soort vrijbrief of machtiging van hun overheden om schepen aan te houden en goederen in beslag te nemen. Het ging dus om een soort uitbesteding van de oorlogsvoering aan particuliere ondernemers. Vaak behandelden die hun slachtoffers wel wat hoffelijker, dan in dit geval. Een dergelijk bericht als dit zal de politieke stemming aan onze kant van de Noordzee er niet bepaald  anglofieler op hebben gemaakt. Eigenlijk is het te verwonderen, dat de Vierde Engelse Oorlog pas twee jaar later uitbrak.