Proces om het bermgras van de Nootweg

In 1868 en 1869 liet de gemeente Hoogkerk  een grindweg aanleggen vanaf de brug in Hoogkerk naar de beklinkerde Rijksstraatweg nabij Slaperstil. Het opwerpen van de aarde- en puinbaan in 1868 en het begrinden van deze baan in 1869 kostte de gemeente 10.488 gulden, waarvan de provincie de helft terugbetaalde in de vorm van een subsidie.

Voordien lag de Friesestraatweg er een kwarteeuw als een Fremdkörper bij in de gemeente Hoogkerk.  Geen van de dorpen Hoogkerk, Leegkerk en Dorkwerd had er een goeie verbinding mee. Weliswaar was de Kerkeweg in Hoogkerk zelf bepuind, en lag er een voetpad naast, maar in elk geval vanaf de Woldtil bestond de verbinding, de zogenaamde Nootweg, uit een onverharde kleilaan, waar je ’s winters tot je enkels toe in wegzakte. Voor het onderhoud van zulke kleiwegen waren de aanwonende boeren verantwoordelijk. Elk had de zorg voor een eigen stuk, maar soms bleef men   nogal in gebreke, zodat de gemeente boetes opleggen moest.

De nieuwe grindweg tussen Hoogkerk en Slaperstuil maakte een eind aan zulke primitieve toestanden. Volgens de gemeente voorzag hij in “een groote behoefte”.  De aangelande Leegkerker boeren gaven hun rechten op de Nootweg  er graag voor op. Alleen vergat de gemeente iets te regelen wat betreft de bermen.

Voorlopig bleven de “naastlegers” het gras van die bermen maaien voor eigen gerief. In 1889 echter, verbood de gemeente Hoogkerk dit, omdat ze wilde overgaan tot een verpachting van dit bermgras aan de meest biedende.  Toen de Leegkerker boeren J. van Dijk en K. Staal zich hiertegen door middel van een deurwaarders-exploit verzetten, trok de gemeente zich daar niets van aan en liet de verpachting gewoon doorgaan. De boeren haalden daarop het gras van de bermen weg, vlak voordat de gemeentelijke huurders dat wilden doen.

En zo kwam het tot een proces. Volgens de gemeente was de Nootweg een openbare weg, “aan niemand in eigendom toebehoorende”, en vormden de bermen een deel van die weg, zodat de wegbeheerder – dus de gemeente – recht op het gras van die bermen had. De beide Leegkerker boeren voerden daarentegen aan dat de Nootweg, voordat er een grindweg van was gemaakt, nooit een openbare weg, integendeel altijd een “particuliere boerenweg” was geweest. Zij hadden weliswaar de weg afgestaan, maar “uitdrukkelijk het recht op het grasgewas gereserveerd”, dus voor zichzelf behouden.

De Groningse Rechtbank stelde de Leegkerkers in het gelijk. De gemeente ging echter in hoger beroep bij het Gerechtshof in Leeuwarden. De Procureur-Generaal daar achtte het recht van de gemeente op het bermgras “in geenen deele ” bewezen en zelfs “niet aannemelijk”. Het Hof volgde hierin de Procureur. Doordat de bermen  niet notarieel overgedragen waren, ontbrak volgens het Hof het bewijs van gemeentelijk eigendom.

—

Bronnen: Leeuwarder Courant 4 mei en 1 juni 1892;  Gemeenteverslagen Hoogkerk 1868 en 1869, de hoofdstukjes V;  P. Kooi ed., Dorp naast een stad. Hoogkerk 1770-1914 (Assen 1993) 20-23;  RHC Groninger Archieven  toegang 1493 – archief gemeente Hoogkerk,  inv.nr. 208 ingekomen brief nr. 257 van SMS Modderman dd 29 juni 1892.