’t Grunniger ABC
Geplaatst op: 3 november 2012 Hoort bij: Stad toen 7 reacties
Vanwege de discussie over de robuuste karren, kreeg ik ‘Het Grunniger ABC’ toegestuurd. Het rijmwerkje zou, gezien wat het bij de letter E bevat, van ongeveer 1930 of iets eerder kunnen dateren, en een leerlinge zou het indertijd hebben geschreven voor een schoolfeest. Er bleken bij nader inzien meerdere versies van te bestaan, die ik maar in elkaar heb geschoven:
A is d’AKKEDEMIE dij opent de stoet,
doar kroamen de prefesters heur wieshaid in oet.
B is de BEURS woar ain kerel op staait,
dij doarom de ‘Kerel van Korenbeurs’ hait.
C is CATS’ BITTER en CATS’ levertroan,
As je dat pruift, loat je d’r alles veur stoan.
D is ‘t DOOFSTOMMENHUUS, dat leert jonk en old,
het zwiegen is zulver maor ’t spreken is gold.
E is ’t ELECTRISCH STROATLICHT in stad,
doarveur hebben wie nog de lanteernopsteker had.
F dat is FONGERS zien FIETSENFABRIEK,
Doarr moaken ze fietsen, ze hebben geliek.
G is ’t GEVANGENHUUS dat geft groatis loozjies,
moar ik loozjeer laiver bie Willems of Suisse.
H is d’HARMONIE dei grode soosjetait,
woar men veur ’n concert altied geern hin gaait.
I is de IESBOAN veur wintervermoak,
moar zummers den lopen doar koubaisten voak.
J is ‘JAN PLEZAIER’ om met uut rieden te goan,
met kouke en ranja, ’n haile karrevoan.
K is ons KOUKE da’s wereldbekend,
ain pond ‘wrakke latten’ dat kost moar acht cent.
L is ’t LEGER DES HAILS dei binnen overaal,
Ze kennen alles bruken, al is ’t nòg zo maal.
M bennen de MOLLEBONEN, dij moaken ze in stad
doarom hebben stadjers dij noam altied had.
N is ‘t NEISBLAD VAN T NOORDEN woarop èlk zuk abbeneert,
ook al hebben ze ’t lezen soms haildal nait leerd.
O is ’t Museum van OLDHEDEN, as gast
mout je d’r jonk hèngoan, aans hollen ze joe d’r vast!
P is ’t PLANTSOEN da’s jandorie zo’n pracht,
dat de poartjes d’r lopen te kuieren bie bie nacht.
Q is nait Grunnigs, dus wat mout je d’r met
Der is niks van te zeggen, dus gooi moar in mien pet.
R is de RENBOAN doar lopen peerden zuk dood,
of as ze loos bennen, gooien ze berieder in sloot.
S dat is t SLACHTHUUS boeten STAINTILPOORT,
doar wordt ’t vei op ’n menselieke wieze vermoord.
T is de TOREN biegenoamd ’Lange Jan’,
en ’t Peerd op zien kop wiest de windrichting an.
U dat is ’t UURWAARK met klokkemuziek,
doar zet elk zien horlozie en klokke met geliek.
V is de VISMAART, moar allennig in noam,
want vis is d’r aans nait, as met kermis in ’n kroam.
W bennen de WOAGENS, geelachtig van kleur
dij roek je in de verte al, van ‘t Grunneger odeur.
X dat is NIKS dat is goud in joen ogen,
doarmet heb ik deze keer ècht woar nait logen.
IJ is ain WOATERLOOP moar aigenlieks boeten stad
as AE wordt ’t maist schreven, din waiten ie dat.
Z is ’t ZAIKENHUUS wel hail netjes baauwd,
moar om d’r te liggen is toch moar benaauwd.
—
Met dank aan Kor Feringa.
groninganus 
Ik kan als Overielselse toch alles begrijpen wat er staat.
Leuk!! Ik kende alleen die flauwe grap van A m’jong, B m’jong, C m’jong etcetera met een overdreven vet Gronings accent.
Terugkomend op de boldootkar, de odeklonjekar, de 4711, kijk bij nationaal historsich museum de boldootkar, staat ook bij allemaal familie de jordaan(na 1900). Je ziet hier de kar gevuld worden en dan snap je die schuine wand naar achteren ook, tegen het spatten van de … Ik neem aan, dat je op een zwart-wit foto een kleur niet juist in kan schatten. Zou het mogelijk zijn dat ze van geelgeverfde karren juist in die tijd overgestapt waren op roeg-lakte karren, d.w.z. weinig schuurwerk, maar een extra laag lak. Je kon minder goed zien dat je de lak er af boende dan met gele verf, ook lak geeft op hout een geelbruine indruk. Een andere mogelijkheid zou zijn, dat een gebruikte kar voor de foto schoongeboend was en er dus wat “zoeterig” geel uitzag. Een “schone” dus nette boer maakte na het stal schonen in het voorjaar ook de mestkruiwagen, gebruikt voor het afvoeren van allerlei losgekomen smeerboel uit de stallen, schoon en vaak kreeg dan ook de strontwipkar een opknapbeurt. Alles weer netjes, het voorjaarswerk kon beginnen. Kon iedereen die er langs kwam gelijk zien aan het schone gereedschap, dat de boer klaar was met schonen (was vrijwel altijd eind april eerste week mei, dan konden de koeien s nachts ook op het land blijven, meestal nauwelijks meer nachtvorst).Overigens, in de jordaan hadden ze een houten wc in de keuken afgeschermd, in stad, aan de Meeuwerderbaan, herinner ik mij, in de jaren 50 de wc met waterspoeling op het balkonnetje dat deurbreed was.
De link: http://www.innl.nl/page/2619/nl
Grappig, dat tijdstip van die grote karrenschoonmaak. Voor 1701, toen hier in het noorden eindelijk de Gregoriaanse kalender de Juliaanse verving, was de meidag, 1 mei, namelijk het traditionele tijdstip voor het eindigen/beginnen van huurovereenkomsten voor m.n. huizen, en arbeidscontracten. Dan had het inwonende personeel (knechten, meiden) vaak een weekje vakantie. Ook was het de tradiotionele verhuistijd. Omdat in 1701 de boel twaalf dagen opschoof, ging dat alles plaatsvinden met ‘de oude mei’, een tijdsaanduiding die je ook nog wel eens in oude stukken ziet staan. De tegenhanger van de Oude Mei in het najaar was Allerheiligen, oftewel Adrillen, begin november.
Vergissing? de Juliaanse kalender werd toch door de Gregoriaanse vervangen?
Vergissing, inderdaad. Nog bedankt voor het attenderen!
Erg leuk stukje. Mooie foto.
Maar is het mijn verbeelding of was ‘vroeger’ het rood en het blauw in de driekleur wat donkerder…..?