Een korte verhandeling over de vorm en kleur van doodskisten
Geplaatst op: 1 mei 2014 Hoort bij: De actuele wereld, Geschiedenis, Het Noorden 2 reactiesDe noordelijke landschaps- en uitvaartorganisaties laten doodskisten maken van noordelijk hout, zo is vandaag in het nieuws. Een Dokkumer kistenmakerij maakt zulke ‘Landschapskisten’. Van elke kist beurt het landschapsonderhoud 100 euro.
Volgens een informatieblad van het Groninger Landschap wordt het kisthout alleen maar geschaafd en geschuurd en niet geverfd. De speciale site van de Landschapskist laat slechts één enkel model zien, een plat exemplaar van de spreekwoordelijke zes planken.
Dit is niet het model dat in het noorden vanouds in zwang is geweest, begreep ik onlangs. Heel lang prefereerde men hier de zogenaamde huusholten, kisten met zeg maar een schuin dakje erop. Bovendien stigmatiseerde onbehandeld hout, omdat het voorbehouden was aan een bepaalde categorie overledenen. Om een encyclopedisch woordenboek uit 1786 te citeren (p. 432):
“In de provinciën van Friesland, Overyssel, Groningen en andere plaatzen van ons Gemeenebest, maakt men egter gewoonlyk het dekzel der doodkisten met twee schuins tegen elkander opstaande planken, by wyze van een huisdak, ook wel uit vyf stukken, zynde alsdan een smal plat middelstuk tusschen de beide schuinse planken ingevoegd (…). Wordende deeze kisten in voornoemde provinciën meestal uit eikenhout vervaardigt. In Friesland egter wordt aan geringe behoeftige lieden om de goedkoop witte vuurenhouten kisten met platte dekzels gegeeven, daar alle de overigen zwart worden gemaakt (’t welk te Amsterdam ook plaats vindt) daar men het zelve genoegzaam voor een schande zou rekenen in eene witte kist begraaven te worden.”
Het zwart als rouwkleur is allang uit de mode, omdat het maar cru gevonden werd, maar ik meen dat enkele van mijn grootouders in de jaren zeventig nog in zo’n huisjesachtig model zijn begraven. Vanwege de grotere bewerkelijkheid en de daarmee gepaard gaande meerkosten zal dit in de laatste decennia dan wel verdwenen zijn, neem ik aan (want ik heb me verder niet in dit aspect van de funeraire cultuur verdiept). In elk geval zouden onze voorouders die Landschapskist maar een armoedig kavalje gevonden hebben…
groninganus 
De kist kan prima voldoen. Alleen vraag ik me af hoe je met touwen (i.p.v. een mechanische graflift) de kist netjes kunt laten zakken. Een open ruimte om de touwen door te halen en dan over het deksel van de kist heen naar het andere doorhaalpunt te spannen is er niet.
Eh, nee, ik ben geen doodgraver…
De platte kist was in de negentiende eeuw het ‘privilege’ van de armen. Begraven worden in een platte kist gold dan ook als schande (‘van de [di]joakens in ’t graf’). Dat was niet alleen in Groningen zo. Zie bijvoorbeeld de beschrijving van Jacob Cats. http://books.google.nl/books?id=1DEUAAAAQAAJ&pg=PA18&lpg=PA18
In Leeuwarden gold rond 1800 dat de rijkeren in een ‘verheven kist’ werden begraven. http://books.google.nl/books?id=kKc0AAAAMAAJ&pg=PA620
Daarentegen gold een deksel met drie plankjes als extra deftig. Aernout van Buchel schrijft dat de rijken in Utrecht werden begraven in een kist met een boogvormig deksel, terwijl de miender aanzienlijken een platte kist hadden.