‘Oorlogsellende & Alcoholellende’

Briefkaartje, geschreven en afgestempeld op maandag 5 februari 1917 te Finsterwolde, en gericht aan de burgemeester van die plaats, met het verzoek om een vergunning voor het houden van een “vergadering voor geheelonthouding”. Deze bijeenkomst moest vijf dagen later, op zaterdag de 10e plaatsvinden in het café van Mellema, en Hendrik Kaspers zou er spreken over oorlogsellende & alcoholellende. Het verzoek werd ingediend door de secretaris van de plaatselijke geheelonthoudersvereniging H. Tuin.

Eerst dacht ik dat het mijn oud-oudoom Harm Tuin de anarchist was, die vanaf 1913 al optrad als voorzitter en secretaris van de lokale geheelonthoudersclub THOS, maar door de rare kriebel achteraan de handtekening ben ik gaan twijfelen. Die kriebel zou wel eens Jr. kunnen zijn. In dat geval gaat het om de zoon van de anarchist, na de Eerste Wereldoorlog gemeentesecretaris En na de Tweede, burgemeester (en regeringscommissaris) van Finsterwolde en Slochteren. Handschriftvergelijking met zijn handtekening onder akten burgerlijke stand levert opvallende overeenkomsten op.

In elk geval was de beoogde spreker geen onbekende in Finsterwolde. Deze Hindrik Kaspers (1869-1953) werd er geboren als zoon van een huurboer op de Reiderwolderpolder. Als jongeling gegrepen door de propaganda van Domela Nieuwenhuis, werd Kaspers in 1892 secretaris van diens socialistische partij SDB, afdeling Finsterwolde. Zich net als Domela in anarchistische richting ontwikkelend, trad hij wat later aan als financier, administrateur en redacteur van De Arbeider, een invloedrijk weekblad in Oost Groningen. Vanaf 1905 zat hij in het landelijke en regionale besturen van de Vereeniging Gemeenschappelijk Grondbezit (GGB). Bovendien was hij actief voor de anarchistisch angehauchte Algemeene Nederlandsche Geheelonthoudersbond (ANGOB). Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakte Kaspers dienstweigeringspropaganda voor de Internationale Anti-Militaristische Vereeniging (IAMV), en gezien de werktitel voor zijn praatje in Finsterwolde lijkt het erop, dat hij daar zowel het geheelonthouders- als het anti-militaristische motief aan bod zou laten komen.

Beide motieven kwamen ook voor in een regionale ANGOB-brochure, die in 1914 verboden was in Finsterwolde en buurgemeenten. Toch vond burgemeester van Finsterwolde in 1917 geen reden om een stokje te steken voor het potentieel staatsondermijnende optreden van Kaspers, die hij  lichtelijk denigrerend een “anarchistisch aangelegd element” noemde. Nog op de dag dat Tuins episteltje geschreven en afgestempeld werd, stuurde de burgemeester een dito briefkaartje naar de Territoriaal Bevelhebber in Assen, dat er geen bezwaar bestond tegen het verlenen van de gevraagde vergunning. De Bevelhebber ging de 8e akkoord, diens briefje zal Finsterwolde waarschijnlijk pas op de dag van de vergadering hebben bereikt.

—

Bron: Archiefbewaarplaats gemeente Oldambt in Scheemda, Archief van de voormalige gemeente Finsterwolde inv.nr. 585: correspondentie, o.a. over stakingen en anarchisme (1914-1919).